1Kr�tki samouczek Emacsa. Warunki kopiowania znajduj� sie na ko�cu pliku. 2 3Polecenia Emacsa wymagaj� na og� wci�ni�cia klawisza CONTROL (oznaczanego 4czasami Ctrl lub CTL) lub klawisza META (oznaczanego czasami EDIT 5albo ALT). Dalej b�dziemy stosowa� nast�puj�ce skr�ty: 6 7C-<znak> oznacza przytrzymanie klawisza CONTROL przy naciskaniu 8 klawisza <znak>. Na przyk�ad C-f b�dzie odpowiada�o 9 naci�ni�ciu f przy wci�ni�tym klawiszu CONTROL. 10M-<znak> oznacza przytrzymanie klawisza META lub ALT przy naciskaniu 11 klawisza <znak>. Zamiast tego mo�na nacisn�� i pu�ci� klawisz 12 ESC, a potem nacisn�� klawisz <znak>. 13 14Uwaga: aby zako�czy� sesj� Emacsa, naci�nij C-x C-c (kolejno dwa znaki). 15Znaki ">>" na lewym marginesie oznaczaj� w dalszej cz�ci tego samouczka 16�wiczenia dla Ciebie. Na przyk�ad: 17<<Blank lines inserted around following line by help-with-tutorial>> 18[Dodatkowe odst�py zosta�y zrobione w celach dydaktycznych.] 19>> Teraz naci�nij C-v (nast�pny ekran), aby przej�� na nast�pny ekran 20 samouczka (zr�b to naciskaj�c jednocze�nie klawisze CONTROL i v). 21 Od tego momentu powiniene� robi� to zawsze, gdy dojdziesz 22 do ko�ca ekranu. 23 24Zwr�� uwag� na to, �e kilka linii si� powtarza, gdy przechodzisz z 25ekranu na nast�pny; ma to zapewni� wra�enie ci�g�o�ci podczas przesuwania 26si� w obr�bie pliku. 27 28Pierwsz� umiej�tno�ci�, kt�ra powiniene� opanowa�, jest spos�b 29przesuwania si� z miejsca na miejsce. Wiesz ju�, jak przesuwa� si� 30o jeden ekran do przodu. Aby przesun�� si� o jeden ekran do ty�u, 31wci�nij kombinacj� klawiszy M-v (to znaczy wci�nij i przytrzymaj 32klawisz META lub Alt i jednocze�nie naci�nij v albo naci�nij kolejno 33klawisze <ESC> v, je�li nie masz klawisza META lub Alt). 34 35>> Spr�buj nacisn�� M-v, a potem C-v, by przesun�� si� w prz�d i w ty� 36 kilka razy. 37 38 39PODSUMOWANIE 40------------ 41 42Nast�puj�ce polecenia s�u�� do przegl�dania tekstu po jednym ekranie: 43 44 C-v Przesu� si� o jeden ekran do przodu 45 M-v Przesu� si� o jeden ekran do ty�u 46 C-l Wyczy�� ekran i wy�wietl go na nowo, umieszczaj�c 47 tekst z okolic kursora w �rodku ekranu. 48 (Ta kombinacja to CONTROL-L, a nie CONTROL-1.) 49 50>> Znajd� kursor i zapami�taj, jaki tekst jest w jego pobli�u. 51 Naci�nij nast�pnie C-l. 52 Znajd� kursor jeszcze raz i zwr�� uwag�, �e znajduje si� on 53 w pobli�u tego samego tekstu. 54 55Mo�esz tak�e u�y� klawiszy PageUp i PageDn, je�li s� dost�pne na 56Twojej klawiaturze, do przemieszczania si� mi�dzy stronami, ale u�ycie 57C-v i M-v jest bardziej efektywne. 58 59PODSTAWY KIEROWANIA KURSOREM 60---------------------------- 61 62Przesuwanie si� z ekranu na ekran jest u�yteczne, ale jak przej�� do 63okre�lonego miejsca w obr�bie jednego ekranu? 64 65Mo�na to zrobi� na kilka sposob�w. Najprostszym jest u�ycie polece� 66C-p, C-b, C-f oraz C-n. Ka�de z nich przesuwa kursor o jeden wiersz 67albo kolumn� w okre�lonym kierunku. Oto schemat, kt�ry to obrazuje: 68 69 Poprzednia linia, C-p 70 (ang. previous line) 71 : 72 : 73 Do ty�u, C-b .... Kursor .... Do przodu, C-f 74 (ang. back) : (ang. forward) 75 : 76 : 77 Nast�pna linia, C-n 78 (ang. next line) 79 80>> Przesu� kursor na �rodek tego schematu za pomoc� C-n lub C-p. 81 Potem naci�nij C-l, by zobaczy� ca�y diagram na �rodku ekranu. 82 83To s� podstawowe polecenia kieruj�ce po�o�eniem kursora, kt�rych 84b�dziesz u�ywa� bardzo cz�sto, warto wi�c je zapami�ta�. 85 86>> Naci�nij kilka razy C-n, by przesun�� kursor do tej linii. 87 88>> Przesu� si� w g��b linii za pomoc� C-f, a potem do g�ry za pomoc� 89 C-p. Zwr�� uwag� na zachowanie si� C-p, gdy kursor jest w �rodku 90 linii. 91 92Ka�da linia tekstu ko�czy si� znakiem nowej linii, kt�ry oddziela j� 93od nast�pnej. Ka�dy Tw�j plik powinien si� ko�czy� znakiem nowej 94linii (ale Emacs tego nie wymaga). 95 96>> Spr�buj nacisn�� C-b na pocz�tku linii. Powinno Ci� to przenie�� 97 na koniec poprzedniej linii. Dzieje si� tak dlatego, �e kursor 98 przechodzi w�wczas nad znakiem nowej linii. 99 100C-f przechodzi nad znakiem nowej linii tak samo jak C-b. 101 102>> Naci�nij kilka razy C-b i obserwuj po�o�enie kursora. 103 Naciskaj potem C-f, by wr�ci� na koniec linii. W ko�cu naci�nij 104 jeszcze raz C-f, by przej�� do nast�pnej linii. 105 106Gdy przesuwasz kursor poza doln� kraw�d� ekranu, tekst po�o�ony 107za kraw�dzi� przesuwa si� na ekran (ang. scrolling). Dzi�ki temu 108Emacs mo�e przesun�� kursor do okre�lonego miejsca bez umieszczania 109go poza ekranem. 110 111>> Spr�buj przesun�� kursor poza doln� granic� ekranu za pomoc� C-n 112 i zobacz, co si� stanie. 113 114Je�li przesuwanie si� o jeden znak na raz jest dla Ciebie zbyt wolne, 115to spr�buj przesuwa� si� o s�owa. M-f (Meta-f) przesuwa kursor o s�owo 116do przodu, a M-b przesuwa go o s�owo do ty�u. 117 118>> Naci�nij kilka razy M-f i M-b. 119 120Gdy jeste� w �rodku s�owa, to M-f przesuwa kursor na jego koniec. 121Je�li natomiast jeste� w przerwie miedzy s�owami, to M-f przesuwa 122kursor na koniec nast�pnego s�owa. M-b zachowuje si� podobnie 123dla ruchu do ty�u. 124 125>> Naci�nij M-f i M-b kilka razy na przemian z C-f i C-b, tak by� 126 m�g� zauwa�y� dzia�anie M-f i M-b naci�ni�tych w r�nych miejscach 127 wewn�trz i mi�dzy s�owami. 128 129Zauwa� podobie�stwo mi�dzy C-f i C-b oraz M-f i M-b. Bardzo cz�sto 130kombinacje zawieraj�ce Meta (Alt) oznaczaj� operacje zwi�zane 131z jednostkami j�zykowymi (s�owa, zdania, akapity), podczas gdy 132kombinacje z klawiszem Control dzia�aj� na jednostkach podstawowych, 133niezale�nych od tego, co edytujesz (znaki, linie, itd.). 134 135Oto zale�no��, kt�ra stosuje si� do linii i zda�: C-a i C-e przesuwaj� 136kursor na pocz�tek i koniec linii, a M-a i M-e przesuwaj� go na pocz�tek 137i koniec zdania. 138 139>> Naci�nij kilka razy C-a, a potem kilka razy C-e. 140 Powt�rz to z M-a, a potem z M-e. 141 142Czy zauwa�y�e�, �e powtarzanie C-a nic nie zmienia, natomiast powt�rne 143M-a przesuwa Ci� o jedno zdanie? Chocia� nie ma tu pe�nej analogii, 144wydaje si� to jednak naturalne. 145 146Po�o�enie kursora w tek�cie jest okre�lane mianem "punktu". 147 148Oto podsumowanie prostych polece� s�u��cych do przesuwania kursora, 149w��cznie z operacjami dotycz�cymi s��w i zda�: 150 151 C-f Do przodu o jeden znak 152 C-b Do ty�u o jeden znak 153 154 M-f Do przodu o s�owo 155 M-b Do ty�u o s�owo 156 157 C-n Nast�pna linia 158 C-p Poprzednia linia 159 160 C-a Pocz�tek linii 161 C-e Koniec linii 162 163 M-a Do ty�u na pocz�tek zdania 164 M-e Do przodu na koniec zdania 165 166>> Prze�wicz kilka razy dla wprawy wszystkie powy�sze polecenia. 167 Nale�� one do najcz�ciej u�ywanych. 168 169Dwa inne wa�ne polecenia przesuwaj�ce kursor to M-< (Meta lub Alt 170i znak mniejszo�ci), kt�re przesuwa kursor na pocz�tek ca�ego tekstu 171i M-> (Meta lub Alt i znak wi�kszo�ci), kt�re przesuwa kursor na koniec 172ca�ego tekstu. 173 174Na wi�kszo�ci klawiatur "<" jest nad przecinkiem, musisz wi�c u�y� 175klawisza Shift, by nacisn�� "<", i podobnie musisz u�y� klawisza Shift, 176by nacisn�� M-<. Bez Shift uzyska�by� M-przecinek. 177 178>> Naci�nij M-<, by przej�� na pocz�tek samouczka, a potem kilka razy 179 u�yj C-v, by powr�ci� do tego miejsca. 180 181>> Teraz naci�nij M->, by przej�� na koniec samouczka, i wr�� do tego 182 miejsca za pomoc� kilkakrotnego M-v. 183 184Je�li Twoja klawiatura ma klawisze strza�ek, to mo�esz ich u�y� do 185przesuwania kursora. Radzimy Ci nauczy� si� si� kombinacji C-b, C-f, 186C-n i C-p z trzech powod�w. Po pierwsze, dzia�aj� one na wszystkich 187typach terminali. Po drugie, gdy ju� zdob�dziesz pewn� praktyk� w 188pos�ugiwaniu si� Emacsem, to b�dzie Ci szybciej nacisn�� te kombinacje 189ni� klawisze strza�ek (poniewa� nie wymaga to przenoszenia d�oni z 190miejsca, kt�re zajmuj� podczas szybkiego pisania za pomoc� 10 palc�w). 191Po trzecie wreszcie, gdy ju� wyrobisz sobie zwyczaj pos�ugiwania si� 192tymi poleceniami z klawiszem Control, to �atwo przyjdzie Ci nauczy� si� 193bardziej zaawansowanych polece� przesuwaj�cych kursor. 194 195Wi�kszo�� polece� Emacsa akceptuje argument liczbowy; dla wi�kszo�ci 196polece� oznacza on liczb� powt�rze�. Aby okre�li� liczb� powt�rze� 197polecenia, powiniene� je poprzedzi� naci�ni�ciem C-u a potem cyfr. 198Je�li masz na klawiaturze klawisz META (lub EDIT albo ALT), to 199alternatywnym sposobem wprowadzenia argumentu liczbowego jest u�ycie 200tego klawisza i wciskanie cyfr argumentu. Radzimy jednak przyswoi� 201sobie metod� z klawiszem C-u, poniewa� dzia�a ona na wszystkich 202terminalach. 203 204Na przyk�ad C-u 8 C-f przesuwa kursor do przodu o osiem znak�w. 205 206>> Spr�buj u�y� C-n i C-p z argumentem liczbowym, by przesun�� kursor 207 do jednej z linii w pobli�u tego zdania za pomoc� tylko jednego 208 polecenia. 209 210Wi�kszo�� polece� u�ywa argumentu liczbowego jako liczby powt�rze�. 211Jest kilka polece�, kt�re u�ywaj� go w inny spos�b. Do takich wyj�tk�w 212nale�� C-v i M-v. Je�li poda si� im argument, to przesuwaj� zawarto�� 213ekranu w g�r� lub w d� o podan� liczb� linii zamiast o tyle� ekran�w. 214Na przyk�ad C-u 4 C-v przewija ekran o 4 linie. 215 216>> Spr�buj nacisn�� C-u 8 C-v. 217 218To powinno by�o przewin�� ekran do g�ry o 8 linii. Je�li chcia�by� 219przewin�� ekran w d�, to powiniene� poda� argument przed poleceniem M-v. 220 221Je�li pracujesz w systemie z okienkowym trybem graficznym, jak X11 222lub MS-Windows, to prawdopodobnie po lewej stronie okna Emacsa znajduje 223si� prostok�tny obszar nazywany po angielsku "scrollbar", a po polsku 224suwakiem. Za jego pomoc� mo�esz przewija� tekst, u�ywaj�c do tego myszy. 225 226>> Spr�buj nacisn�� �rodkowy klawisz myszy u g�ry pod�wietlonego 227 obszaru na suwaku. To powinno przewin�� tekst do miejsca 228 okre�lonego przez wysoko��, na kt�rej nacisn��e� klawisz myszy. 229 230>> Przesu� mysz do miejsca oddalonego od g�rnego ko�ca suwaka o mniej 231 wi�cej trzy linie i naci�nij lewy klawisz myszy kilka razy. 232 233 234* GDY EMACS JEST ZABLOKOWANY 235---------------------------- 236 237Je�li Emacs przestaje odpowiada� na Twoje polecenia, to mo�esz go 238bezpiecznie zatrzyma�, przyciskaj�c C-g. Klawisza C-g mo�esz te� u�y� do 239przerwania polecenia, kt�re zabiera zbyt wiele czasu. 240 241Mo�esz tak�e u�y� C-g do anulowania argumentu liczbowego albo pocz�tku 242polecenia, kt�rego nie zamierzasz doko�czy�. 243 244>> Napisz C-u 100 jako argument liczbowy, po czym naci�nij C-g. 245 Teraz naci�nij C-f. Powinno to przesun�� kursor zaledwie o 246 jeden znak, poniewa� argument liczbowy anulowa�e� za pomoc� C-g. 247 248Za pomoc� klawisza C-g mo�esz te� anulowa� skutki omy�kowego 249wci�ni�cia klawisza <ESC>. 250 251 252* ZABLOKOWANE POLECENIA 253----------------------- 254 255Pewne polecenia Emacsa s� ,,zablokowane'' -- po to, by pocz�tkuj�cy 256u�ytkownicy nie mogli ich wywo�a� przez przypadek. 257 258Je�li wywo�asz jedno z zablokowanych polece�, to Emacs wypisze komunikat 259informuj�cy o tym, co to za polecenie, i zapyta Ci�, czy istotnie chcesz 260je wywo�a�. 261 262Je�li naprawd� chcesz wywo�a� to polecenie, to odpowiedz na pytanie, 263naciskaj�c spacj�. Je�li nie chcesz wywo�a� zablokowanego polecenia, 264to na pytanie odpowiedz, naciskaj�c n. 265 266>> Napisz `C-x C-l' (co jest zablokowanym poleceniem) i odpowiedz n 267 na zadane pytanie. 268 269 270* OKNA 271------ 272 273Emacs mo�e mie� otwartych kilka okien, z kt�rych ka�de wy�wietla 274w�asny tekst. Poj�cie ,,okna'', je�li chodzi o Emacsa, nie odnosi 275si� do osobnego okienka systemu okienkowego, lecz do pojedynczego 276panelu wewn�trz okienka systemowego. (Emacs mo�e te� pracowa� 277na kilku oknach systemowych (X-oknach); w terminologii Emacsa 278nazywaj� si� one ramkami. Opisane jest to poni�ej.) 279 280Na tym etapie lepiej jest si� nie zag��bia� w techniki wykorzystuj�ce 281kilka okien. Powiniene� jedynie wiedzie�, w jaki spos�b pozby� si� 282nadmiaru okien, kt�re mog� si� pojawi� w wyniku wywo�ania Emacsowego 283systemu pomocy albo niekt�rych polece�. Robi si� to w prosty spos�b: 284 285 C-x 1 Jedno okno (tzn. zlikwiduj wszystkie pozosta�e okna). 286 287Kombinacja ta to klawisz Control-x, po kt�rym wyst�puje cyfra 1. 288Powi�ksza ona okno, w kt�rym jest kursor tak, by wype�ni�o ono ekran, 289kasuj�c zarazem pozosta�e okna Emacsa. 290 291>> Przesu� kursor do tej linii i naci�nij C-u 0 C-l. 292 293(C-l, jak pami�tasz od�wie�a zawarto�� ekranu. Je�li temu poleceniu 294poda si� argument liczbowy, to b�dzie to oznacza�o ,,od�wie� zawarto�� 295ekranu i umie�� bie��ca lini� o tyle linii od g�ry ekranu''. Tak wi�c, 296C-u 0 C-1 oznacza ,,od�wie� ekran, umieszczaj�c bie��ca lini� na samej 297g�rze''.) 298 299>> Naci�nij Control-x 2 300 Zauwa�, �e okno si� kurczy, a jednocze�nie pojawia si� nowe, 301 wy�wietlaj�ce ten sam tekst. 302 303>> Naci�nij C-x 1, a nowe okno zniknie. 304 305 306* WSTAWIANIE I USUWANIE 307----------------------- 308 309Je�li chcesz wstawi� nowy tekst, to po prostu go napisz. Znaki, kt�re da 310si� wy�wietli�, takie jak A, 7, *, itd., Emacs traktuje jako tekst i 311natychmiast wstawia do dotychczasowego tekstu. Aby wstawi� znak nowej 312linii, trzeba nacisn�� klawisz <Return> (na maszynach do pisania tak 313oznacza�o si� znak powrotu karetki). 314 315Ostatnio napisany znak mo�esz skasowa�, naciskaj�c klawisz <Delback>. 316Chodzi tu o klawisz, kt�rego normalnie u�ywasz do skasowania ostatnio 317napisanego znaku. Na wi�kszo�ci klawiatur wyr�nia si� on wielko�ci�, 318le�y nad klawiszem <Return> i jest oznaczony napisem "Delete", "Del" 319albo "Backspace". 320 321Je�li masz na klawiaturze klawisz oznaczony "Backspace", to w�a�nie on 322jest wspomnianym <Delback>. Opr�cz niego mo�e jeszcze wyst�powa� 323klawisz oznaczony s�owem "Delete", ale to nie on pe�ni rol� <Delback>. 324 325M�wi�c bardziej og�lnie, <Delback> usuwa znak bezpo�rednio 326poprzedzaj�cy bie��c� pozycj� kursora. 327 328>> Sprawd� to teraz: wstaw kilka znak�w, po czym usu� je, kilka razy 329 naciskaj�c <Delback>. Nie martw si�, �e zmieniasz w ten spos�b 330 niniejszy plik, w istocie nie zmieniasz g��wnego pliku samouczka. 331 Pracujesz teraz na jego kopii. 332 333Gdy linia tekstu staje si� zbyt d�uga, by zmie�ci� si� w jednym 334wierszu ekranu, to jest ona ,,kontynuowana'' w wierszu nast�pnym. 335Znak ,,backslash'' (`\') (albo - je�li pracujesz w okienkowym 336trybie graficznym - zagi�ta strza�ka) umieszczony na prawym marginesie 337wskazuje, �e dana linia jest kontynuowana w nast�pnym wierszu ekranu. 338 339>> Wpisuj jaki� tekst tak d�ugo, a� dojdziesz do prawego marginesu, i 340 potem nie przestawaj. Zauwa�ysz, �e pojawi si� linia kontynuacji. 341 342>> U�yj klawisza <Delback>, by usun�� znaki tekstu, tak by linia znowu 343 mie�ci�a si� na ekranie; linia kontynuacji zniknie. 344 345Znak nowej linii mo�na skasowa� tak jak ka�dy inny znak. Usuni�cie znaku 346nowej linii mi�dzy dwiema liniami spowoduje ich po��czenie. Je�li powsta�a 347w wyniku tego linia tekstu jest zbyt d�uga, by zmie�ci� si� na szeroko�� 348ekranu, to zostanie wy�wietlona z lini� kontynuacji. 349 350>> Przesu� kursor na pocz�tek linii i naci�nij <Delback>. Bie��ca 351 linia zostanie po��czona z poprzedni�. 352 353>> Naci�nij <Return>, by z powrotem wstawi� znak nowej linii, kt�ry 354 skasowa�e�. 355 356Jak ju� wiesz, wi�kszo�� polece� Emacsa mo�na wywo�a� z parametrem 357liczby powt�rze�; dotyczy to tak�e znak�w tekstu. Argument liczbowy 358powoduje wstawienie znaku odpowiadaj�c� mu liczb� razy. 359 360>> Wypr�buj to teraz -- naci�nij C-u 8 *, a uzyskasz ********. 361 362Nauczy�e� si� ju� wi�kszej cz�ci podstawowych sposob�w pisania oraz 363poprawiania b��d�w. W Emacsie mo�esz usuwa� r�wnie� ca�e s�owa lub 364linie. Oto podsumowanie operacji usuwania znak�w: 365 366 <Delback> usu� znak bezpo�rednio przed kursorem 367 C-d usu� znak bezpo�rednio za kursorem 368 369 M-<Delback> wytnij s�owo bezpo�rednio przed kursorem 370 M-d wytnij s�owo bezpo�rednio za kursorem 371 372 C-k wytnij zawarto�� linii od kursora do jej ko�ca 373 M-k wytnij wszystkie znaki od kursora do ko�ca zdania 374 375Warto zauwa�y�, �e stosunek <Delete> i C-d do M-<Delete> i M-d 376rozszerza analogi� wyst�puj�c� w zestawieniu C-f i M-f (<Delete> tak 377naprawd� nie jest znakiem steruj�cym, ale nie jest to tutaj 378istotne). C-k i M-k s� podobne do C-e i M-e w tym sensie, �e linie s� 379odpowiednikami zda�. 380 381 382Oto metoda wycinania cz�ci tekstu. Umie�� kursor na pocz�tku fragmentu, 383kt�ry chcesz wyci��, i naci�nij C-@ lub C-SPC (SPC-spacja). Teraz przejd� 384na drugi koniec wybranego fragmentu i naci�nij C-w. To wytnie ca�y tekst 385zawarty mi�dzy punktami pocz�tkowym i ko�cowym. 386 387>> Przesu� kursor na liter� O na pocz�tku poprzedniego paragrafu. 388 389>> Naci�nij C-SPC. Emacs wy�wietli "Mark set" (znacznik ustawiony) 390 na dole ekranu. 391 392>> Przesu� kursor do litery o w s�owie ,,kursor'' w drugim zdaniu. 393 394>> Naci�nij C-w. Ta komenda wytnie ca�y fragment zaczynaj�cy si� od O, 395 a ko�cz�cy tu� przed o. 396 397Gdy usuwasz wi�cej ni� jeden znak naraz, Emacs zachowuje usuni�ty 398tekst po to, by m�g� go z powrotem gdzie� wstawi�. Wstawianie 399usuni�tego tekstu nazywa si� ,,wklejaniem''. Usuni�ty tekst 400mo�esz wklei� zar�wno w to samo miejsce, z kt�rego zosta� usuni�ty, 401b�d� te� w inne miejsca. Ten sam tekst mo�esz wklei� wielokrotnie, 402w celu uzyskania wielu kopii. Poleceniem wklejenia tekstu jest C-y. 403 404Zauwa� r�nic� mi�dzy ,,wycinaniem'' i ,,usuwaniem'', polegaj�c� na tym, 405�e rzeczy wyci�te mo�na na nowo wkleja�, usuni�tych natomiast wkleja� nie 406mo�na. Na og� polecenia Emacsa, kt�re kasuj� du�o tekstu, zachowuj� go, 407podczas gdy polecenia, kt�re po prostu kasuj� jeden znak albo puste 408linie lub odst�py, skasowanego tekstu nie zachowuj�. 409 410>> Przesu� kursor na pocz�tek linii, kt�ra nie jest pusta. Naci�nij 411 C-k, by wyci�� tekst z tej linii. 412 413>> Naci�nij C-k jeszcze raz. Zauwa�, �e wycina to znak nowej linii, 414 kt�ry znajduje si� za ta lini�. 415 416Zwr�� uwag�, �e pojedyncze C-k wycina zawarto�� linii, a powt�rne C-k 417wycina sam� lini�, tak �e pozosta�e linie przesuwaj� si� do g�ry. C-k 418traktuje argument liczbowy w spos�b specjalny: wycina ono tyle linii, 419ile wynosi warto�� argumentu, ORAZ ich zawarto��. To nie jest jedynie 420powt�rzenie kilka razy C-k. C-u 2 C-k wycina dwie linie wraz z ich 421znakami nowej linii; dwukrotne naci�niecie C-k nie zrobi�oby tego. 422 423By odzyska� ostatnio wyci�ty tekst i wstawi� go w miejsce kursora, 424naci�nij C-y. 425 426>> Twoja kolej. Naci�nij C-y, by z powrotem wstawi� tekst. 427 428Zwr�� uwag�, �e je�li naci�niesz C-k kilka razy z rz�du, to ca�y wyci�ty 429tekst zostanie zachowywany w jednym kawa�ku, tak �e pojedyncze C-y wklei 430wszystkie linie. 431 432>> Naci�nij C-k kilka razy. 433 434A by odzyska� ten wyci�ty tekst... 435 436>> ...naci�nij C-y. Przesu� potem kursor o kilka linii w d� i 437 naci�nij C-y jeszcze raz. Widzisz, �e wstawia to ten sam tekst. 438 439Co zrobi�, je�li chcesz wstawi� tekst, kt�ry wcze�niej wyci��e�, 440a potem wycinasz co� innego? C-y wstawia tekst ostatnio wyci�ty. 441Poprzedni fragment nie jest jednak stracony. Mo�esz do niego wr�ci�, 442u�ywaj�c polecenia M-y. Naciskaj�c C-y, wstawiasz tekst ostatnio 443wyci�ty, a naciskaj�c M-y, zast�pujesz ten tekst wyci�tym uprzednio. 444Dalsze naciskanie M-y przywo�uje coraz wcze�niejsze fragmenty tekstu. 445Gdy dojdziesz do tekstu, kt�rego szuka�e�, po prostu kontynuuj edycj� 446tekstu, pozostawiaj�c wklejony tekst tam, gdzie si� znajduje. 447 448Naciskaj�c M-y wystarczaj�co wiele razy, dojdziesz do punktu, 449z kt�rego wystartowa�e� (czyli tekstu wyci�tego ostatnio). 450 451>> Wytnij jak�� lini�, zmie� pozycj� kursora i wytnij inn�. Naci�nij 452 potem C-y, by wstawi� drug� z wyci�tych linii. Potem naci�nij M-y 453 i linia ta zostanie zast�piona przez t� pierwsz�. Naci�nij M-y 454 jeszcze kilka razy, by zobaczy�, co si� dzieje. Powtarzaj to a� 455 do ponownego pojawienia si� drugiej z linii. Mo�esz te� wypr�bowa�, 456 co si� stanie, gdy polecenie M-y poprzedzisz argumentem dodatnim 457 albo ujemnym. 458 459 460* COFNIJ 461-------- 462 463Je�li wprowadzisz zmiany do tekstu, a potem dojdziesz do wniosku, �e 464to by�a pomy�ka, to mo�esz cofn�� zmiany, wydaj�c polecenie ,,cofnij'' 465(ang. undo), C-x u. 466 467C-x u cofa zmiany wprowadzone przez jedno polecenie; je�li powt�rzysz 468C-x u kilka razy z rz�du, to ka�de powt�rzenie cofa kolejne polecenie. 469 470Od tej regu�y s� dwa wyj�tki: polecenia, kt�re nie zmieniaj� tekstu nie 471licz� si� jako polecenia, kt�re mo�na wycofa� (dotyczy to zar�wno 472przesuni�� kursora, jak i przewijania tekstu), oraz znaki wstawiane do 473tekstu (np. litery) ��czone s� w grupy do 20. (Redukuje to liczb� 474naci�ni�� C-x u, kt�re musia�by� wykona�, by wycofa� si� z niechcianych 475zmian.) 476 477>> Wytnij t� lini� za pomoc� C-k, a potem naci�nij C-x u; linia 478 powinna si� pojawi� ponownie. 479 480C-_ jest innym sposobem wywo�ania polecenia "cofnij"; dzia�a to 481dok�adnie tak samo jak C-x u, jest jednak �atwiejsze do naci�ni�cia 482kilka razy z rz�du. Wad� kombinacji C-_ jest to, �e nie jest oczywiste 483w jaki spos�b j� uzyska� na niekt�rych klawiaturach. To w�a�nie dlatego 484dost�pna jest te� kombinacja C-x u. Na niekt�rych terminalach mo�esz 485nacisn�� C-_ poprzez przytrzymanie Ctrl i naci�ni�cie /. 486 487Argument liczbowy podany przed C-_ lub C-x u okre�la liczb� powt�rze� 488tego polecenia. 489 490 491* PLIKI 492------- 493 494Aby edytowany przez Ciebie tekst zosta� na trwa�e zachowany, musisz 495umie�ci� go w pliku. Je�li tego nie zrobisz, to tekst zniknie, gdy 496zamkni�ty zostanie Emacs, za pomoc� kt�rego go edytowa�e�. Aby zachowa� 497tekst w pliku, najpierw musisz ten plik ,,znale��'', i to zanim 498zaczniesz wprowadza� tekst. Czynno�� znajdowania pliku (ang. "file 499finding") bywa te� nazywana ,,odwiedzaniem pliku'' (ang. "file 500visiting"). 501 502Odwiedzanie pliku w Emacsie powoduje wy�wietlenie jego zawarto�ci. 503Bardzo cz�sto jest to pocz�tek edycji pliku. Jednak�e zmiany, kt�re 504wprowadzasz do pliku, nie s� w nim utrwalone, zanim go nie ,,zachowasz'' 505(ang. save). Ma to zapobiec pozostawieniu w systemie pliku, kt�ry zosta� 506zmieniony tylko w po�owie, a tego chcesz unikn��. Gdy zachowujesz 507zmieniony plik, Emacs zostawia orygina� (pod inna nazw�) na wypadek, 508gdyby� doszed� do wniosku, �e wprowadzone zmiany by�y b��dne. 509 510Je�li popatrzysz na d� ekranu, to zauwa�ysz lini�, kt�ra zaczyna si� 511i ko�czy my�lnikami, a zawiera tekst ,,TUTORIAL''. W tej 512cz�ci ekranu zawsze mo�esz znale�� nazw� pliku, kt�ry w�a�nie 513odwiedzasz. W tej chwili odwiedzasz plik o nazwie TUTORIAL, kt�ry 514jest Twoj� w�asn� kopi� samouczka Emacsa. Oboj�tnie, kt�ry plik 515odwiedzisz, w�a�nie w tym miejscu pojawi si� jego nazwa. 516 517Polecenia s�u��ce do odwiedzania i zachowywania plik�w r�ni� si� 518od innych polece�, kt�re ju� pozna�e�, tym, �e sk�adaj� si� z dw�ch 519znak�w. Obydwa zaczynaj� si� od znaku Control-x. Jest mn�stwo 520polece�, kt�re zaczynaj� si� od tego w�a�nie znaku; wiele z nich 521dotyczy plik�w, bufor�w oraz rzeczy z nimi zwi�zanych. Polecenia 522te maj� d�ugo�� dw�ch, trzech lub czterech znak�w. 523 524Kolejn� nowo�ci� odno�nie polecenia odwiedzania pliku jest to, �e 525musisz mu poda� nazw� pliku, kt�ry chcesz znale��. M�wimy o tym, �e 526polecenie ,,czyta argument z terminala'' (w tym wypadku argument jest 527nazw� pliku). Po wpisaniu polecenia 528 529 C-x C-f znajd� plik (ang. find a file) 530 531Emacs poprosi Ci� o wpisanie nazwy pliku. Pojawia si� ona w dolnej linii 532ekranu. Gdy ta linia jest u�ywana do wprowadzania tego typu danych, 533nazywa si� j� ,,minibuforem'' (ang. "minibuffer"). Do edycji nazwy pliku 534w minibuforze mo�esz u�ywa� zwyk�ych polece� Emacsa. 535 536Wprowadzanie nazwy pliku (lub jakichkolwiek innych danych w 537minibuforze) mo�na anulowa� klawiszem C-g. 538 539>> Naci�nij C-x C-f, po czym naci�nij C-g. Na skutek tego zniknie 540 minibufor oraz przerwane zostanie wykonanie polecenia C-x C-f, kt�re 541 tego minibufora u�ywa�o. W rezultacie nie odwiedzisz �adnego pliku. 542 543Gdy sko�czysz wpisywa� nazw� pliku, naci�nij <Return>. W�wczas 544polecenie C-x C-f zabierze si� do roboty i znajdzie plik, kt�ry 545wybra�e�. Z chwil� zako�czenia wykonywania polecenia C-x C-f 546zniknie te� minibufor. 547 548Zawarto�� znalezionego pliku po chwili pojawia si� na ekranie 549i mo�esz j� edytowa�. Gdy chcesz zachowa� zmiany, by je utrwali�, 550wydaj polecenie 551 552 C-x C-s zachowaj plik (ang. save). 553 554Kopiuje to tekst z Emacsa do pliku. Za pierwszym razem, gdy to 555robisz, Emacs zmienia nazw� oryginalnego pliku, dodaj�c na 556ko�cu jego nazwy znak ~. W ten spos�b powstaje zapasowa kopia 557oryginalnego pliku. 558 559Gdy zachowywanie pliku si� ko�czy, Emacs wypisuje jego nazw� u do�u 560ekranu. Pliki powiniene� zachowywa� stosunkowo cz�sto, aby nie straci� 561za du�o w wypadku za�amania systemu. 562 563>> Naci�nij C-x C-s, by zachowa� dla siebie kopi� samouczka. Emacs 564 powinien wypisa� "Wrote ...TUTORIAL" na dole ekranu. 565 566UWAGA: W niekt�rych systemach naci�ni�cie C-x C-s zamra�a ekran i w 567rezultacie Emacs nie mo�e pokazywa� tekstu. Oznacza to, �e sk�adowa 568systemu operacyjnego, zwana kontrol� przep�ywu (ang. flow control), 569przechwyci�a znak C-s i nie pozwoli�a mu dotrze� do Emacsa. By odzyska� 570kontrol� nad ekranem, naci�nij C-q. Dodatkowej pomocy poszukaj w 571rozdziale "Spontaneous Entry to Incremental Search" w podr�czniku 572Emacsa. 573 574Odwiedzi� w celu edycji lub odczytu mo�esz plik istniej�cy ju� w 575systemie. Mo�esz te� odwiedzi� plik, kt�rego jeszcze nie ma w systemie i 576w�a�nie w taki spos�b tworzy si� w Emacsie nowe pliki. Gdy poleceniem 577C-x C-f odwiedzisz plik o nazwie nieistniej�cej w systemie, w�wczas 578Emacs wy�wietli puste miejsce, do kt�rego b�dziesz m�g� zacz�� wpisywa� 579tekst. Gdy za��dasz zachowania wpisanego tekstu, Emacs utworzy w 580systemie plik z tym tekstem. Od tego momentu mo�esz uwa�a�, �e edytujesz 581plik ju� istniej�cy. 582 583 584* BUFORY 585-------- 586 587Je�li za pomoc� C-x C-f odwiedzisz inny plik, to plik odwiedzony 588poprzednio pozostanie w Emacsie. Mo�esz si� na niego prze��czy�, 589odwiedzaj�c go jeszcze raz za pomoc� C-x C-f. W ten spos�b mo�esz 590mie� w Emacsie odwiedzonych jednocze�nie wiele plik�w. 591 592>> Utw�rz plik o nazwie "foo" za pomoc� C-x C-f foo <Return>. 593 Wpisz w niego jaki� tekst i zachowaj "foo" za pomoc� C-x C-s. 594 W ko�cu napisz C-x C-f TUTORIAL <Return>, by wr�ci� do samouczka. 595 596Emacs przechowuje tekst ka�dego pliku w obiekcie, zwanym ,,buforem''. 597Odwiedzenie pliku powoduje utworzenie nowego bufora wewn�trz Emacsa. By 598zobaczy� list� bufor�w, kt�re istniej� w Twoim Emacsie, naci�nij 599 600 C-x C-b lista bufor�w (ang. list buffers). 601 602>> Naci�nij C-x C-b. 603 604Zwr�� uwag�, �e ka�dy bufor ma w�asn� nazw�, mo�e te� mie� skojarzon� z 605nim nazw� pliku, kt�ry odwiedza. KA�DY tekst, kt�ry ogl�dasz w Emacsie, 606jest zawsze cz�ci� jednego z bufor�w. 607 608>> Naci�nij C-x 1 by pozby� si� listy bufor�w. 609 610Je�li masz kilka bufor�w to tylko jeden z nich jest aktualny, ten 611kt�ry w�a�nie edytujesz. Je�li chcesz edytowa� inny bufer musisz si� 612do niego "prze��czy�" (ang. switch). Je�li chcesz prze��czy� si� do 613bufora, kt�ry odwiedza jaki� plik, mo�esz to zrobi� poprzez ponowne 614odwiedzenie pliku za pomoc� C-x C-f. Ale istnieje tak�e �atwiejszy 615spos�b: u�yj C-x b. U�ywaj�c tej komendy musisz poda� nazw� bufora, do 616kt�rego zamierzasz si� prze��czy�. 617 618>> Naci�nij C-x b foo <Return> by wr�ci� do bufora "foo", kt�ry 619 przechowuje tekst pliku "foo". Nast�pnie naci�nij C-x b TUTORIAL 620 <Return> by wr�ci� do samouczka. 621 622Zwykle nazwa bufora odpowiada nazwie pliku (bez �cie�ki), cho� czasami 623zdarza si� inaczej. Lista bufor�w, kt�r� tworzysz za pomoc� C-x C-b 624pokazuje nazwy wszystkich bufor�w. 625 626KA�DY tekst, kt�ry pojawia si� w oknie Emacsa jest cz�ci� jakiego� 627bufora. Niekt�re bufory nie odpowiadaj� �adnemu odwiedzanemu 628plikowi. Na przyk�ad bufor "*Buffer List*" nie odwiedza �adnego pliku; 629zawiera on list� bufor�w, utworzon� w reakcji na naci�ni�cie przez 630Ciebie C-x C-b. Bufor "*Messages*" tak�e nie odwiedza �adnego pliku; 631zawiera komunikaty, kt�re pojawia�y si� podczas Twojej sesji z 632Emacsem. 633 634>> Naci�nij C-x b *Messages* <Return> by obejrze� bufor zawieraj�cy 635 komunikaty. Nast�pnie naci�nij C-x b TUTORIAL <Return> by wr�ci� do 636 samouczka. 637 638Je�li zmieniasz tekst w jakim� pliku, a potem odwiedzisz inny plik, to 639zawarto�� tego pierwszego NIE jest automatycznie zachowywana. Zmiany, 640kt�re wprowadzi�e�, pozostaj� w Emacsie, w buforze tego� pliku. 641Tworzenie czy edytowanie innego bufora nie ma �adnego wp�ywu na 642pozosta�e. Jest to bardzo przydatne, ale te� oznacza, �e potrzebny jest 643Ci wygodny spos�b zachowywania zawarto�ci bufor�w. Niewygodne na 644przyk�ad by�oby, aby zawsze w celu zachowania bufora trzeba by�o do 645niego przechodzi� za pomoc� C-x C-f i dopiero potem wywo�ywa� C-x C-s. 646Dlatego istnieje polecenie: 647 648 C-x s Zachowaj bufory (ang. save some buffers) 649 650W reakcji na polecenie C-x s Emacs dla ka�dego z bufor�w, w kt�rym 651wyst�puj� nie zachowane do tej pory zmiany, zadaje pytanie, czy go 652w tej chwili zachowa�. 653 654>> Wstaw jak�� lini� tekstu, a potem naci�nij C-x s. 655 Powiniene� zosta� zapytany o to, czy chcesz zachowa� bufor 656 TUTORIAL. Odpowiedz na to pytanie twierdz�co, naciskaj�c y. 657 658 659* ROZSZERZANIE ZESTAWU POLECE� 660------------------------------ 661 662Polece� Emacsa jest znacznie, znacznie wi�cej, ni� mo�na by skojarzy� 663z klawiszami klawiatury, uwzgl�dniaj�c nawet kombinacje z META lub Ctrl. 664Emacs radzi sobie z tym problemem, udost�pniaj�c polecenia X (ang. 665eXtend). Istniej� dwa rodzaje tych polece�: 666 667 C-x Rozszerzenie o znak. Nast�puje po nim jeden znak. 668 M-x Rozszerzenie o nazwane polecenie. Nast�puje po nim 669 pe�na, niekiedy d�uga nazwa polecenia. 670 671Polecenia te s� u�yteczne, ale u�ywa si� ich nie tak cz�sto, jak tych, 672kt�rych ju� si� nauczy�e�. Mia�e� ju� okazj� pozna� dwa z nich: C-x C-f, 673s�u��ce do odwiedzania plik�w, oraz C-x C-s do ich zachowywania. Innym 674przyk�adem mo�e by� polecenie C-x C-c, kt�re ko�czy sesj� Emacsa. (Nie 675martw si�, �e w ten spos�b stracisz zmiany, kt�re wprowadzi�e� do 676tekst�w; przed zamkni�ciem sesji Emacs proponuje Ci zachowania 677ka�dego ze zmodyfikowanych plik�w.) 678 679C-z jest poleceniem, kt�re wychodzi z Emacsa *na chwil�*, tak by� m�g� 680wr�ci� do niej wr�ci� po jakim� czasie. 681 682W systemach, w kt�rych jest to mo�liwe, C-z zawiesza proces Emacsa; 683powoduje to powr�t do pow�oki (ang. shell), ale nie niszczy Emacsa. 684W najpopularniejszych pow�okach mo�esz wr�ci� do Emacsa za pomoc� 685polecenia `fg' lub `%emacs'. 686 687W systemach, w kt�rych nie ma zawieszania proces�w, C-z tworzy proces 688podpow�oki (ang. "subshell"), kt�ry dzia�a pod Emacsem i daje Ci szans� 689uruchamiania innych program�w oraz powrotu do Emacsa po ich sko�czeniu; w 690systemach tych C-z w istocie nie powoduje wyj�cia z Emacsa i w�wczas 691normalnym poleceniem powrotu do Emacsa jest wyj�cie z podpow�oki za 692pomoc� polecenia "exit". 693 694Polecenia C-x C-c powiniene� u�ywa�, gdy masz zamiar si� wylogowa�. 695Zalecane jest tak�e wychodzenie z Emacsa wystartowanego na przyk�ad przez 696programy obs�uguj�ce poczt� elektroniczn� lub innego rodzaju narz�dzia, 697poniewa� mog� one nie wiedzie�, jak sobie poradzi� z zawieszeniem 698Emacsa. Jednak�e w zwyk�ych okoliczno�ciach, je�li nie musisz 699wylogowywa� si� z systemu, korzystniej jest zawiesi� Emacsa za pomoc� 700C-z, ni� z niego wyj��. 701 702Istnieje wiele polece� zaczynaj�cych si� od C-x. Oto lista tych, 703kt�rych ju� si� nauczy�e�: 704 705 C-x C-f odwied� plik 706 C-x C-s zachowaj plik 707 C-x C-b wy�wietl list� bufor�w 708 C-x C-c wyjd� z Emacsa 709 C-x u cofnij 710 711Polece� podawanych za pomoc� nazwy u�ywa si� jeszcze rzadziej lub u�ywa 712si� tylko w niekt�rych trybach. Przyk�adem mo�e by� polecenie 713replace-string, kt�re zast�puje jeden �a�cuch innym w ca�ym tek�cie. Gdy 714naciskasz M-x, Emacs czeka na dalszy ci�g polecenia, wy�wietlaj�c na 715dole ekranu (w minibuforze) napis "M-x". Powiniene� tam wpisa� nazw� 716polecenia, w tym wypadku replace-string. Wystarczy przy tym, �e napisz 717jedynie repl s<Tab>; Emacs doko�czy nazw� automatycznie. Wprowadzanie 718nazwy zako�cz naci�ni�ciem klawisza <Return>. 719 720Polecenie replace-string wymaga dw�ch argument�w: �a�cucha, kt�ry ma 721zosta� zast�piony, i �a�cucha, kt�ry ma zosta� wstawiony w miejsce tego�. 722Wpisywanie ka�dego z tych �a�cuch�w trzeba zako�czy� przyci�ni�ciem 723klawisza <Return>. 724 725>> Przesu� kursor do czystej linii, dwie linie poni�ej tej. 726 Naci�nij M-x repl s<Return>zmieni<Return>zmodyfikuje<Return>. 727 728 Zwr�� uwag�, jak ta linia si� zmieni�a: zast�pi�e� s�owem 729 ,,zmodyfikuje'' ka�de wyst�pienie s�owa z-m-i-e-n-i poni�ej pocz�tkowej 730 pozycji kursora. 731 732 733* AUTOMATYCZNE ZACHOWYWANIE 734--------------------------- 735 736Je�li zmian wprowadzonych do pliku nie zachowasz, to mo�esz je straci� w 737wypadku, gdy Tw�j komputer przestanie dzia�a�. By Ci� przed tym 738uchroni�, Emacs okresowo zachowuje wprowadzone zmiany w specjalnym 739pliku, kt�ry ma znak # na pocz�tku i na ko�cu swojej nazwy. Przyjmijmy 740na przyk�ad, �e Tw�j plik nazywa si� "hello.c". Odpowiadaj�cy mu plik 741zachowywany automatycznie b�dzie nosi� nazw� "#hello.c#". Gdy 742zachowasz plik w zwyk�y spos�b, Emacs skasuje plik 743zachowany automatycznie. 744 745Je�li Tw�j komputer przestanie dzia�a�, mo�esz odzyska� Twoje dane z 746pliku automatycznie zachowanego przez zwyk�e odwiedzenie tego pliku, 747kt�ry edytowa�e� (a nie pliku automatycznie zachowanego!) i napisanie 748M-x recover file<Return>. Gdy Emacs zapyta o potwierdzenie, to 749dane zachowane automatycznie odzyskasz, je�li odpowiesz yes<Return>. 750 751 752* OBSZAR ECHA 753------------- 754 755Je�li polecenia dla Emacsa wpisujesz dostatecznie wolno, b�d� one 756pokazywane w specjalnym obszarze na dole ekranu, zwanym obszarem echa 757(ang. echo area). Obszar echa zawiera ostatni� doln� lini� ekranu. 758 759 760* LINIA STANU 761------------- 762 763Linia, kt�ra znajduje si� bezpo�rednio nad obszarem echa, zwana jest 764lini� trybu (ang. modeline). Pokazuje ona tekst podobny do 765nast�puj�cego: 766 767--:** TUTORIAL (Fundamental)--L670--58%---------------- 768 769Linia ta podaje u�yteczne informacje o stanie Emacsa i tekstu, kt�ry 770edytujesz. 771 772Wiesz ju�, jakie jest znaczenie nazwy: oznacza ona plik, 773kt�ry odwiedzi�e�. --NN%-- informuje o bie��cej pozycji wewn�trz 774tekstu; oznacza to, �e NN procent tekstu znajduje si� ponad g�rnym 775brzegiem ekranu. Je�li pocz�tek pliku znajduje si� na pocz�tku 776ekranu, to zamiast liczby --00%-- zobaczysz w tym miejscu --Top--. 777Podobnie dla ko�ca tekstu pojawi si� tam napis --Bot-- (ang. bottom). 778Je�li wy�wietlasz tekst na tyle kr�tki, �e mie�ci si� w 779ca�o�ci na ekranie, to linia trybu b�dzie zawiera�a napis --All--. 780 781Litera L, po kt�rej wyst�puj� cyfry, tak�e opisuje Twoj� bie��c� 782pozycj�: cyfry oznaczaj� numer linii, na kt�rej obecnie ustawiony jest 783kursor. 784 785Gwiazdki blisko pocz�tku linii trybu oznaczaj�, �e wprowadzi�e� do 786tekstu jakie� zmiany. Tu� po odwiedzeniu, a tak�e po zachowaniu pliku 787nie b�dzie w tym miejscu gwiazdek, lecz my�lniki. 788 789Wewn�trz nawias�w znajdziesz informacje na temat trybu edycji, w 790kt�rym w�a�nie jest Emacs. Domy�lnym trybem edycji nazywa si� 791podstawowym (ang. fundamental); jest to tryb u�ywanym w�a�nie w 792tej chwili. Jest to przyk�ad ,,trybu g��wnego'' (ang. major mode). 793 794Emacs mo�e dzia�a� w wielu trybach g��wnych. Zosta�y one zaprojektowane, 795aby u�atwi� edycj� napis�w w rozmaitych j�zykach programowania, takich 796jak tryb Lisp czy C, oraz rodzajach tekst�w, jak tryb tekstowy. W danej 797chwili mo�e by� aktywny tylko jeden g��wny tryb pracy i to jego nazwa 798jest wy�wietlana w linii trybu w miejscu, w kt�rym teraz jest 799"Fundamental". 800 801Ka�dy z g��wnych tryb�w edycyjnych mo�e zmieni� zachowanie niekt�rych 802polece�. Na przyk�ad w Emacsie istniej� polecenia s�u��ce do tworzenia 803komentarzy w programach. Skoro ka�dy j�zyk programowania sam okre�la, 804jak powinien wygl�da� komentarz, to ka�dy z g��wnych tryb�w edycyjnych 805musi wstawia� komentarze w odpowiedni spos�b. Trybowi edycyjnemu 806odpowiada nazwa polecenia, kt�re mo�esz wykona�, by prze��czy� si� w ten 807tryb lub go wy��czy�. Przyk�adem mo�e by� M-x fundamental-mode, kt�re 808jest poleceniem prze��czaj�cym tryb podstawowy. 809 810Je�li zamierzasz edytowa� tekst w j�zyku angielskim, taki jak na 811przyk�ad oryginalna wersja tego samouczka, to prawdopodobnie 812powiniene� u�y� trybu tekstowego (ang. text mode). 813 814>> Napisz M-x text-mode<Return>. 815 816Nie musisz si� martwi�, bo �adne z polece�, kt�re do tej pory pozna�e�, 817nie zmienia Emacsa w powa�ny spos�b. Mo�esz jednak zauwa�y�, �e teraz 818M-f i M-b traktuj� apostrofy jako cz�ci s��w. Poprzednio, w trybie 819podstawowym, polecenia te traktowa�y apostrofy jako separatory s��w. 820 821G��wne tryby edycji wprowadzaj� zwykle subtelne zmiany, takie jak 822opisana powy�ej; wi�kszo�� polece� nadal robi ,,to samo'', chocia� 823by� mo�e w troszeczk� inny spos�b. 824 825By zobaczy� dokumentacj� na temat bie��cego g��wnego trybu edycji, 826naci�nij C-h m. 827 828>> Naci�nij C-u C-v raz lub wi�cej razy, tak by ta linia znalaz�a si� 829 blisko g�ry ekranu. 830 831>> Naci�nij C-h m, by odczyta� dokumentacj� na temat tego, czym tryb 832 tekstowy r�ni si� od trybu podstawowego. 833 834>> Naci�nij q, by usun�� dokumentacj� trybu z ekranu. 835 836G��wne tryby edycji nazywaj� si� w�a�nie ,,g��wnymi'', gdy� wyst�puj� 837tak�e ,,podrz�dne'' tryby edycji (ang. minor modes). Podrz�dne tryby 838edycji nie s� alternatyw� dla tryb�w g��wnych, lecz jedynie ich 839niewielk� modyfikacj�. Ka�dy podrz�dny tryb edycji mo�na w��czy� lub 840wy��czy� niezale�nie od pozosta�ych tryb�w podrz�dnych, a tak�e 841niezale�nie od trybu g��wnego. Mo�esz wiec u�ywa� jednego, 842kombinacji dowolnych, albo nie u�ywa� �adnego trybu podrz�dnego. 843 844Jednym z podrz�dnych tryb�w edycji, kt�ry jest bardzo u�yteczny, 845szczeg�lnie do edycji tekstu angielskiego lub polskiego, jest tryb 846automatycznego wype�niania (ang. auto fill mode). Je�li jest on 847w��czony, to Emacs �amie linie pomi�dzy s�owami automatycznie, gdy 848podczas wstawiania tekstu linia robi si� za szeroka. 849 850Tryb automatycznego wstawiania w��cza si� na przyk�ad poleceniem M-x 851auto-fill-mode<Return>. Powt�rzenie tego polecenie powoduje wy��czenie 852trybu, ponowne powt�rzenie --- jego w��czenie, i tak dalej. M�wimy, �e 853polecenie ,,prze��cza tryb''. 854 855>> Napisz M-x auto-fill-mode<Return>. Wstaw potem wiele napis�w 856 ,,asdf '' tak d�ugo, a� zobaczysz, �e linia podzieli na dwie. 857 Mi�dzy literami musisz wstawia� spacje, poniewa� tryb 858 automatycznego wype�niania �amie linie tylko tam, gdzie s� spacje. 859 860Margines jest zazwyczaj ustawiony na 70 znak�w, ale mo�esz to zmieni� 861poleceniem C-x f. Powiniene� poleceniu poda� argument liczbowy 862m�wi�cy, w kt�rej kolumnie ma zosta� ustawiony margines. 863 864>> Wywo�aj C-x f z argumentem r�wnym 20. (C-u 2 0 C-x f). 865 Napisz potem jaki� tekst i zauwa�, �e Emacs wype�nia linie do 866 d�ugo�ci co najwy�ej 20 znak�w. Ustaw margines z powrotem na 867 70 znak�w, wywo�uj�c jeszcze raz C-x f z odpowiednim argumentem. 868 869Je�li zmieniasz tekst wewn�trz akapitu, to tryb automatycznego 870wype�niania sam z siebie nie wyr�wna marginesu. Mo�esz go wyr�wna� 871samodzielnie, wydaj�c polecenie M-q (Meta-q) (kursor powinien si� 872w�wczas znajdowa� wewn�trz akapitu). 873 874>> Przesu� kursor do poprzedniego akapitu i naci�nij M-q. 875 876 877* SZUKANIE 878---------- 879 880Emacs potrafi szuka� �a�cuch�w (zwartych ci�g�w znak�w lub s��w) 881zar�wno wstecz jak i do przodu. Szukanie �a�cucha jest poleceniem, 882kt�re przesuwa kursor --- do nast�pnego miejsca, w kt�rym dany 883�a�cuch wyst�puje. 884 885Polecenie Emacsa "search" r�ni si� od podobnych polece� w innych 886edytorach tym, �e jest przyrostowe. Znaczy to, �e szukanie odbywa 887si� w trakcie, gdy wpisujesz kolejne znaki �a�cucha, kt�ry ma zosta� 888znaleziony. 889 890Poleceniami rozpoczynaj�cymi szukanie s�: C-s dla szukania w prz�d 891oraz C-r dla szukania wstecz. POCZEKAJ PROSZ�! Nie pr�buj ich w tej 892chwili. 893 894Gdy naci�niesz C-s, zauwa�ysz, �e w obszarze echa pojawi si� 895tekst "I-search". Jest to informacja, �e Emacs znajduje si� w trybie 896"incremental search" i czeka, by� napisa� tekst, kt�ry ma znale��. 897Naci�ni�cie <Return> ko�czy proces szukania. 898 899>> Rozpocznij teraz szukanie, naciskaj�c C-s. POWOLI, litera po 900 literze, napisz s�owo kursor, zatrzymuj�c si� po ka�dym znaku 901 i obserwuj�c, gdzie zatrzymuje si� kursor. Gdy naci�niesz drugie 902 r, b�dzie mo�na powiedzie�, �e szuka�e� s�owa kursor 903 jednokrotnie. Naci�nij jeszcze raz C-s, by znale�� nast�pne 904 wyst�pienie s�owa kursor. Naci�nij teraz cztery razy <Delback> 905 i zobacz, co si� dzieje z kursorem. Naci�nij <Return>, by sko�czy� 906 szukanie. 907 908Widzia�e�, co si� dzia�o? Podczas szukania przyrostowego Emacs pr�buje 909przej�� do miejsca wyst�pienia �a�cucha, kt�ry wpisa�e� do tej pory, 910i pod�wietla go dla Twojej wygody. By znale�� nast�pne wyst�pienie 911s�owa kursor, po prostu jeszcze raz naci�nij C-s. Je�li takiego 912wyst�pienia nie ma, to Emacs zapiszczy i napisze, �e szukanie 913,,sko�czy�o si� pora�k�''. 914 915Kombinacja C-g przerywa proces szukania, podobnie jak to czyni 916z innymi poleceniami. 917 918UWAGA: W niekt�rych systemach naci�niecie C-s zamra�a ekran i w 919rezultacie Emacs nie mo�e pokazywa� tekstu. Oznacza to, �e sk�adowa 920systemu operacyjnego, zwana kontrol� przep�ywu (ang. "flow control"), 921przechwyci�a znak C-s i nie pozwoli�a mu dotrze� do Emacsa. By odzyska� 922kontrol� nad ekranem, naci�nij C-q. Dodatkowej pomocy poszukaj w 923rozdziale "Spontaneous Entry to Incremental Search" w podr�czniku 924Emacsa. 925 926Je�li podczas szukania przyrostowego naci�niesz <Delback>, to zauwa�ysz, 927�e w minibuforze znika ostatni znak wpisanego przez ciebie �a�cucha, a 928kursor wraca do poprzedniego miejsca. Przypu��my na przyk�ad, �e 929nacisn��e� k i znalaz�e� pierwsze wyst�pienie tej litery. Je�li teraz 930naci�niesz u, to kursor przesunie si� tu� za najbli�sze litery 931ku. Naci�nij teraz <Delback>. Spowoduje to skasowanie z wyszukiwanego 932�a�cucha litery u, a kursor wr�ci do pierwszego wyst�pienia litery k. 933 934Je�li podczas szukania naci�niesz jaki� klawisz w kombinacji z META lub 935Ctrl (z nielicznymi wyj�tkami --- znakami, kt�re maj� specjalne 936znaczenie podczas szukania, takimi jak C-s i C-r), to szukanie zostanie 937przerwane. 938 939C-s rozpoczyna proces szukania do przodu, czyli ZA bie��c� pozycj� 940kursora. Je�li chcesz szuka� czego� po�o�onego w tek�cie wcze�niej, 941to naci�nij C-r. Wszystko, co powiedzieli�my o poleceniu C-s, stosuje 942si� te� do C-r, oczywi�cie w odniesieniu do szukania wstecz. 943 944 945* WIELE OKIEN 946------------- 947 948Jedn� z u�ytecznych cech Emacsa jest mo�liwo�� wy�wietlania wi�cej ni� 949jednego okna na raz. 950 951>> Przesu� kursor do tej linii i naci�nij C-u 0 C-l. 952 953>> Naci�nij teraz C-x 2, co podzieli ekran na dwa okna. Obydwa okna 954 wy�wietlaj� ten samouczek. Kursor pozostaje w g�rnym oknie. 955 956>> Naci�nij C-M-v by przewin�� dolne okno. (Je�li nie masz 957 klawisza Meta lub Alt, to naci�nij ESC C-v.) 958 959>> Naci�nij C-x o ("o" jak angielskie "other") by przesun�� kursor do 960 dolnego okna. U�yj C-v i M-v w dolnym oknie, by przewin�� jego 961 zawarto��. Polecenia, kt�re masz wykona�, odczytuj z g�rnego okna. 962 963>> Naci�nij C-x o jeszcze raz tak, by kursor wr�ci� do g�rnego okna. 964 Kursor w g�rnym oknie nie zmieni� po�o�enia. 965 966Ka�de okno pami�ta po�o�enie swojego kursora, lecz w danej chwili 967tylko jedno z okien wy�wietla kursor. Wszystkie polecenia edycyjne 968stosuj� si� do okna, w kt�rym jest kursor. To okno nazywane jest 969,,oknem wybranym''. 970 971Polecenie C-M-v przyda Ci si�, gdy b�dziesz chcia� edytowa� tekst w 972jednym oknie, a drugiego u�ywa� jako punktu odniesienia. Dzi�ki niemu 973kursor mo�e zawsze znajdowa� si� w oknie, kt�rego zawarto�� edytujesz, a 974Ty mo�esz przesuwa� drugie okno. 975 976C-M-v to przyk�ad kombinacji, kt�ry uzyskuje si�, wciskaj�c jednocze�nie 977klawisze Ctrl i Meta (Alt). Je�li masz prawdziwy klawisz META (Alt), to 978C-M-v mo�esz uzyska� przytrzymuj�c jednocze�nie Ctrl oraz META (Alt) i 979naciskaj�c v. Nie jest wa�ne, co zosta�o naci�ni�te wcze�niej, Ctrl czy 980META, poniewa� obydwa te klawisze dzia�aj� jako modyfikatory znaczenia 981znak�w. 982 983Je�li nie masz klawisza META (Alt) i w jego zast�pstwie u�ywasz ESC, to 984kolejno�� naciskania klawiszy ma znaczenie: musisz najpierw nacisn�� i 985pu�ci� ESC, po czym nacisn�� Ctrl-v; kombinacja Ctrl-ESC v nie zadzia�a. 986Wynika to z tego, �e ESC jest znakiem, a nie modyfikatorem. 987 988>> Naci�nij C-x 1 (w g�rnym oknie), by pozby� si� okna dolnego. 989 990(Je�li nacisn��by� C-x 1 w dolnym oknie, to g�rne by znik�o. Mo�esz 991sobie to polecenie t�umaczy� jako ,,pozostaw tylko jedno okno --- to w 992kt�rym w�a�nie jestem''.) 993 994Nie musi by� tak, �e obydwa okna pokazuj� ten sam bufor. Je�li u�yjesz 995C-x C-f, by odwiedzi� jaki� plik w jednym z nich, to zawarto�� drugiego 996si� nie zmieni. Z zasady w r�nych oknach mo�esz niezale�nie wy�wietla� 997r�ne pliki. 998 999Oto inny spos�b u�ywania dw�ch okien do wy�wietlania dw�ch r�nych 1000rzeczy: 1001 1002>> Naci�nij C-x 4 C-f i nazw� jednego z Twoich plik�w. Zako�cz 1003 wprowadzanie klawiszem <Return>. Podany plik pojawi si� w dolnym 1004 oknie razem z kursorem, kt�ry tam przeskakuje. 1005 1006>> Naci�nij C-x o, by wr�ci� do g�rnego okna, oraz C-x 1 by usun�� 1007 dolne okno. 1008 1009 1010* REKURSYWNE POZIOMY EDYCJI 1011--------------------------- 1012 1013Czasami mo�esz znale�� si� w czym�, co nazywa si� "rekursywnym 1014poziomem edycji". Mo�esz to rozpozna� po nawiasach kwadratowych w 1015linii trybu, obejmuj�cych nawiasy okr�g�e zawieraj�ce nazw� g��wnego 1016trybu edycji. M�g�by� na przyk�ad zobaczy� [(Fundamental)] zamiast 1017(Fundamental). 1018 1019By wyj�� z rekursywnego poziomu edycji, naci�nij ESC ESC ESC. Jest to 1020og�lnego przeznaczenia polecenie ,,wychodzimy''. Mo�esz go u�y� tak�e, 1021by pozby� si� nadmiaru okien albo wyj�� z minibufora. 1022 1023>> Naci�nij M-x by wej�� do minibufora, potem naci�nij ESC ESC ESC, by 1024 z niego wyj��. 1025 1026Aby wyj�� z rekursywnego poziomu edycji, nie wystarczy u�y� C-g. Dzieje 1027si� tak dlatego, �e klawisz C-g jest u�ywany do anulowania polece� i 1028argument�w WEWN�TRZ pojedynczego rekursywnego poziomu edycji. 1029 1030 1031SZUKANIE POMOCY 1032--------------- 1033 1034W tym samouczku dostarczyli�my tylko tyle informacji, ile jest 1035niezb�dne, by� m�g� zacz�� u�ywa� Emacsa. Emacs jest istn� kopalni� 1036najr�niejszych rzeczy, kt�rych nie spos�b tutaj opisa�. B�dziesz 1037zapewne chcia� dowiedzie� si� o Emacsie wi�cej, poniewa� posiada on 1038wiele po�ytecznych cech, o kt�rych na razie nic nie wiesz. Mi�dzy innymi 1039jest w nim zaszyte mn�stwo wewn�trznej dokumentacji. Dotrze� do tej 1040dokumentacji mo�esz po naci�ni�ciu kombinacji C-h. 1041 1042By uzyska� pomoc, naci�nij C-h, a potem znak, kt�ry okre�la jakiego 1043rodzaju pomocy oczekujesz. Je�li poczujesz si� NAPRAWD� zagubiony, to 1044napisz C-h?, a Emacs podpowie, jakiego rodzaju pomocy mo�e Ci 1045dostarczy�. Je�li naci�niesz C-h, a potem zadecydujesz, �e pomoc nie 1046jest Ci jednak potrzebna, to aby anulowa� zapocz�tkowane polecenie C-h, 1047po prostu wci�nij C-g. 1048 1049Najprostsz� pomoc mo�esz uzyska� naciskaj�c C-h c. Naci�nij C-h a potem 1050c, po czym kombinacj� klawiszy, kt�rej znaczenie chcesz pozna�; Emacs 1051wy�wietli kr�tki opis polecenia odpowiadaj�cego tej kombinacji. 1052 1053>> Naci�nij C-h c C-p. 1054 1055Powinno to przywo�a� komunikat, o tre�ci podobnej do 1056 1057 C-p runs the command previous-line 1058 1059W ten spos�b mo�esz uzyska� ,,nazw� funkcji'' przypisanej kombinacji 1060klawiszy. Przydaje si� to podczas pisania kodu w Lispie, w kt�rym 1061zapisane s� rozszerzenia Emacsa; wystarcza to tak�e do przypomnienia 1062Ci, co dane polecenie robi, je�li widzia�e� je ju� wcze�niej, lecz 1063go nie zapami�ta�e�. 1064 1065Jako dope�nienie polecenia C-h c Emacs dopuszcza te� wieloznakowe 1066kombinacje klawiszy, na przyk�ad C-x C-s albo (je�li nie masz klawisza 1067META lub Alt) <ESC>v. 1068 1069By uzyska� wi�cej informacji na temat polecenia, naci�nij C-h k 1070zamiast C-h c. 1071 1072>> Naci�nij C-h k C-p. 1073 1074To polecenie wy�wietla dokumentacj� na temat danej funkcji oraz jej 1075nazw� w oknie Emacsa. Gdy sko�czysz �ledzi� wynik tego polecenia 1076naci�nij C-x 1, by pozby� si� tekstu pomocy. Nie musisz tego robi� od 1077razu. Mo�esz wykona� pewne operacje w oparciu o tekst pomocy zanim 1078naci�niesz C-x 1. 1079 1080Oto kilka innych u�ytecznych wariant�w C-h: 1081 1082 C-h f Opisz funkcje o podanej nazwie. 1083 1084>> Napisz C-h f previous-line<Return>. Wypisze to na ekranie ca�� 1085 informacje, jak� Emacs ma na temat funkcji, kt�ra implementuje 1086 polecenie C-p. 1087 1088Podobnie komenda C-h v pokazuje na ekranie dokumentacj� zmiennych, 1089kt�rych warto�ci mo�esz zmieni�, aby dostosowa� Emacsa do swoich 1090preferencji. Wpisz nazw� zmiennej, gdy Emacs o ni� poprosi. 1091 1092 1093 C-h a Apropos. Wpisz s�owo, a Emacs wypisze list� 1094 wszystkich polece�, kt�rych nazwa zawiera to s�owo. 1095 Polecenia te mo�na wywo�ywa� za pomoc� Meta-x. 1096 Dla niekt�rych polece� Apropos wypisze jedno- lub 1097 dwuznakowe sekwencje, kt�re wywo�uj� te polecenia. 1098 1099>> Napisz C-h a file<Return>. 1100 1101Zobaczysz list� wszystkich polece�, 1102dost�pnych za pomoc� M-x, kt�re maja s�owo "file" w swojej nazwie. 1103Zauwa�ysz tam tak�e polecenia takie, jak C-x C-f oraz C-x C-w, 1104umieszczone obok nazw polece� "find-file" i "write-file". 1105 1106>> Napisz C-M-v, aby przewin�� okno pomocy. Zr�b to kilka razy. 1107>> Napisz C-x 1, aby usun�� okno pomocy. 1108 1109 C-h i Czytanie elektronicznych podr�cznik�w (w formacie Info). To 1110 polecenie prze��czy Ci� do specjalnego bufora o nazwie 1111 *info*, gdzie b�dziesz m�g� przeczyta� podr�czniki 1112 dotycz�ce pakiet�w zainstalowanych w Twoim 1113 systemie. Napisz m emacs <Return>, aby zapozna� si� z 1114 podr�cznikiem Emacsa. Je�eli nigdy wcze�niej nie u�ywa�e� 1115 trybu Info, to napisz ?, a Emacs przedstawi Ci mo�liwo�ci 1116 tego trybu. Po tym, jak zapoznasz si� z niniejszym kr�tkim 1117 samouczkiem, w dalszej pracy dost�p do dokumentacji 1118 b�dziesz uzyskiwa� w�a�nie za pomoc� Emacs Info. 1119 1120 1121DODATKOWE FUNKCJE 1122----------------- 1123 1124Wi�cej o Emacsie mo�esz si� nauczy� czytaj�c jego podr�cznik, w formie 1125ksi��kowej lub on-line w postaci Info (u�yj menu Help lub naci�nij F10 1126h r). Dwie dodatkowe w�a�ciwo�ci, kt�re szczeg�lnie mog� si� przyda� 1127to dope�nianie wprowadzanych danych i dired u�atwiaj�ce zarz�dzanie 1128plikami. 1129 1130Dope�nianie pozwala unikn�� niepotrzebnego wpisywania. Na przyk�ad 1131je�li chcesz si� prze��czy� do bufora *Messages*, mo�esz nacisn�� C-x 1132b *M<Tab> a Emacs dope�ni dalsz� cz�� nazwy za Ciebie na tyle, na ile 1133b�dzie w stanie ustali� na podstawie tego, co do tej pory wpisa�e�. Dope�nianie 1134jest opisane w Info w podr�czniku Emacsa w cz�ci zatytu�owanej 1135"Dop�nianie" (ang. Completion). 1136 1137Dired umo�liwia Ci zrobienie wykazu plik�w w danym katalogu (dodatkowo 1138w podkatalogach), przemieszczanie si� wewn�trz tej listy, odwiedzanie 1139plik�w, zmienianie nazw, usuwanie i inne operacje na plikach. Dired 1140jest opisane w Info w podr�czniku Emacsa w cz�ci zatytu�owanej 1141"Dired". 1142 1143Podr�cznik dodatkowo opisuje wiele innych w�a�ciwo�ci Emacsa. 1144 1145 1146* KIEROWANIE KURSOREM Z X TERMINALA (akapit dodany przez autor�w wersji polskiej) 1147----------------------------------- 1148 1149Je�li pracujesz na terminalu graficznym, to do kierowania kursorem 1150prawdopodobnie �atwiej Ci b�dzie u�ywa� klawiszy strza�ek po prawej 1151stronie klawiatury. Klawisze strza�ek: w lewo, w prawo, w g�r� i w d� 1152dzia�aj� zgodnie z oczekiwaniem; odpowiadaj� one dok�adnie C-b, C-f, C-p 1153i C-n, ale s� �atwiejsze do zapami�tania. Mo�esz tak�e u�ywa� C-lewo i 1154C-prawo, by przesuwa� si� o s�owa, oraz C-g�ra i C-d�, by przesuwa� si� 1155o bloki (np. akapity, je�li edytujesz tekst). Je�li masz klawisze 1156oznaczone Home (lub Begin) oraz End, to przenios� Ci� one na pocz�tek i, 1157odpowiednio, na koniec linii, a C-Home i C-End na pocz�tek i koniec 1158pliku. Je�li na Twojej klawiaturze s� klawisze PgUp i PgDn, to mo�esz 1159ich u�y� do przesuwania si� o jeden ekran, tak jak M-v i C-v. 1160 1161Wszystkie te polecenia akceptuj� argument liczbowy, tak jak to 1162opisano powy�ej. Wpisanie argumentu mo�esz sobie upro�ci�: 1163naci�nij i trzymaj CONTROL lub META i wpisz liczb�. Na 1164przyk�ad, aby przesun�� kursor o 12 s��w w prawo, naci�nij C-1 C-2 1165C-prawo. Zwr�� uwag�, �e jest to �atwe do wpisania, poniewa� nie 1166musisz puszcza� klawisza CONTROL podczas wpisywania cyfr. 1167 1168 1169* U�YWANIE MENU (akapit dodany przez autor�w wersji polskiej) 1170--------------- 1171 1172Je�li pracujesz na X-terminalu, to u g�ry okna Emacsa powiniene� zauwa�y� 1173pasek z menu. Tego menu mo�esz u�ywa�, by wywo�ywa� najcz�ciej 1174potrzebne polecenia Emacsa, takie jak "find file". Na pocz�tku b�dziesz 1175s�dzi�, �e jest to �atwiejsze ni� u�ywanie klawiatury, poniewa� nie 1176musisz si� na pami�� uczy� kombinacji klawiszy, kt�re uruchamiaj� 1177poszczeg�lne polecenia. Gdy ju� jednak poznasz Emacsa, to zaczniesz 1178sobie te kombinacje przyswaja� --- dla wygody przy pozycjach menu 1179pokazywane s� odpowiadaj�ce im kombinacje klawiszy. 1180 1181Zwr�� uwag�, �e niekt�re pozycje wyst�puj�ce w menu nie maj� 1182odpowiednik�w klawiszowych. Na przyk�ad pozycja "Buffers" powoduje 1183wy�wietlenie listy wszystkich dost�pnych bufor�w. Do ka�dego z nich 1184mo�esz si� prze��czy�, wybieraj�c jego nazw�, wy�wietlon� pod pozycj� 1185Buffers. 1186 1187 1188PODSUMOWANIE 1189------------ 1190 1191Pami�taj, �e by wyj�� z Emacsa na sta�e, trzeba wyda� polecenie C-x C-c. 1192By wyj�� do pow�oki na chwil� tak, by jeszcze Do Emacsa wr�ci�, trzeba 1193u�y� C-z. (To nie dzia�a pod X-Windows, poniewa� tam nie ma prawdziwego 1194konceptu przej�cia na chwil� do pow�oki. Zamiast tego C-z ,,ikonizuje'' 1195okno Emacsa.) 1196 1197Ten samouczek by� pisany tak, by wszyscy nowi u�ytkownicy mogli go 1198zrozumie�. Je�li co� pozostawi� niejasnym, nie sied� cicho i nie 1199obwiniaj siebie, tylko daj nam zna�! 1200 1201 1202KOPIOWANIE 1203---------- 1204 1205Niniejszy samouczek jest potomkiem w d�ugiej linii samouczk�w 1206Emacsa, kt�ra rozpoczyna si� od tego, kt�ry zosta� napisany przez 1207Stuarta Cracrafta dla oryginalnego Emacsa. Zosta� on zmodyfikowany we 1208wrze�niu 1994 przez Bena Winga, kt�ry zaktualizowa� go w celu uwzgl�dnienia 1209pracy pod X-Windows. 1210 1211Autorem pierwszego t�umaczenia na j�zyk polski by� Remek Trzaska 1212<remek@npac.syr.edu>, a pomaga� mu Ryszard Kubiak 1213<rysiek@ipipan.gda.pl>. Tamto t�umaczenie zosta�o uaktualnione dla 1214wersji GNU Emacs 21 przez Beat� Wierzcho�owsk� <beataw@orient.uw.edu.pl> 1215z pomoc� Ryszarda Kubiaka i Janusza S. Bienia <jsbien@mail.uw.edu.pl>. 1216 1217Ta wersja samouczka, podobnie jak GNU Emacs, jest chroniona prawem 1218autorskim, ale wolno j� kopiowa� pod nast�puj�cymi warunkami: 1219 1220Copyright (C) 1985, 1994, 2001, 2002, 2003, 2004, 1221 2005, 2006, 2007 Free Software Foundation, Inc. 1222 1223Zezwala si� na wykonywanie lub rozpowszechnianie 1224wiernych kopii tego dokumentu w otrzymanej formie, na dowolnym 1225no�niku, pod warunkiem zachowania informacji o 1226prawach autorskich i niniejszym zezwoleniu oraz pod 1227warunkiem, �e dystrybutor udzieli odbiorcy pozwolenia na 1228dalsze rozpowszechnianie zgodnie z niniejszym zezwoleniem. 1229 1230 1231Zezwala si� r�wnie� na rozpowszechnianie na warunkach podanych 1232powy�ej zmodyfikowanych wersji tego dokumentu lub jego cz�ci, 1233pod warunkiem, �e zostan� wyra�nie uwidocznione 1234informacje o tym, kto dokona� modyfikacji jako ostatni. 1235 1236 1237Warunki kopiowania samego Emacsa s� bardziej skomplikowane, ale zgodne 1238z t� ide�. Prosz�, przeczytaj plik COPYING, po czym rozdaj swoim 1239znajomym kopie Emacsa. Pom� t�pi� obstrukcjonizm w informatyce, 1240u�ywaj�c, tworz�c i dziel�c si� oprogramowaniem swobodnym. 1241 1242;;; Local Variables: 1243;;; mode: fundamental 1244;;; coding: latin-2 1245;;; sentence-end-double-space: nil 1246;;; End: 1247 1248;;; arch-tag: 6c6b7445-4cd5-44ca-a101-7f4697b92f60 1249