1Lernilo pri Emacs. Vidu finon por kondi�oj pri kopii. 2Mallonga lernilo pri Emakso (Emacs). -- La uzokondi�ojn vd �e la fino. 3 4Emaksaj ordonoj �enerale uzas a� la STIR-klavon (ofte markitan "Ctrl" 5a� "CTL"), a� la META-klavon (ofte markitan "EDIT" a� "Alt"). Prefere 6ol plene skribi tion �iufoje, ni uzos la sekvajn mallongigojn: 7 8 C-<signo> signifas "premante la STIR-klavon tajpu la signon <signo>". 9 Do, C-f estus: premtenu la STIR-klavon kaj tajpu f. 10 11 M-<signo> signifas "premante la META-klavon (a� EDIT- a� Alt-klavon) 12 tajpu <signo>n. Se vi havas nek META- nek EDIT- nek 13 Alt-klavon, anstata�e premu kaj malpremu la Esc-klavon kaj 14 poste tajpu <signo>n. Ni skribas <ESC> por la Esc-klavo. 15 16GRAVA NOTO: por fini la Emaksan seancon, tajpu C-x C-c. (Du signoj.) 17En �i tiu lernilo, la signoj ">>" �e la maldekstra mar�eno rekomendas 18al vi tuj provi uzi ordonon. Ekzemple: 19<<Blank lines inserted here by startup of help-with-tutorial>> 20[Mezo de pa�o malplenas pro instruaj kialoj. La teksto pluas sube.] 21>> Nun tajpu C-v (Vidu sekvantan ekranplenon) por vidigi la sekvan 22 ekranplenon. (Procedu: tenante premita la STIR-klavon tajpu v). 23 De nun, ripetu �i tion �iun fojon kiam vi finlegos la ekranon. 24 25Notu ke estas dulinia komuna�o inter la tujsekvaj ekranplenoj; tio 26donas kontinuecon por faciligi la legadon. 27 28Anta� �io vi bezonas scii kiel movi�i de loko al loko en la teksto. 29Vi jam povas movi�i je unu ekrano anta�en per C-v. Por movi�i 30malanta�en je unu ekrano, tajpu M-v (premu la META-klavon kaj tajpu v, 31a� tajpu <ESC>c se vi ne havas META-, EDIT- a� Alt-klavon). 32 33>> Provu tajpi M-v kaj sekve C-v kelkfoje. 34 35 36* RESUMO 37-------- 38 39La sekvaj ordonoj servas por foliumi ekranplenojn: 40 41 C-v Movi�u anta�en je unu ekranpleno 42 M-v Movi�u malanta�en je unu ekranpleno 43 C-l Vi�u la ekranon kaj reeligu la tutan tekston, aran�ante 44 �in �irka� la kursoro lokita centre de la ekrano. 45 (Tiu estas C-L, la stira lo; ne C-1, la stira unu.) 46 47>> Trovu la kursoron, kaj notu �ian kuntekston. Tajpu C-l. Retrovu 48 la kursoron kaj notu ke �i restas en la sama kunteksto. 49 50 51* BAZAJ RIMEDOJ POR REGI KURSORON 52--------------------------------- 53 54Foliumi per ekranplenoj estas utila afero, sed kiel oni movi�u al 55preciza loko en la teksto sur la ekrano? 56 57Estas kelkaj metodoj por fari tion. Oni povas uzi la sagoklavojn, sed 58pli produktive estas teni la manojn en la normala pozicio kaj uzi la 59ordonojn C-p, C-b, C-f, kaj C-n. �iu de tiuj ordonoj movas la 60kursoron je unu vertikalo a� horizontalo en la koncerna direkto sur la 61ekrano. �i tiu tabelo montras tiujn kvar ordonojn kaj kien ili movas 62la kursoron: 63 64 Al la anta�a linio, C-p 65 (angle: Previous line) 66 : 67 : 68 Anta�en, C-b .... Nuna loko de la kursoro .... Sekven, C-f 69 (ang. Backward) : (ang. Forward) 70 : 71 Al la sekva linio, C-n 72 (angle: Next line) 73 74>> Movu la kursoron al la centra linio de la diagramo per C-n a� C-p. 75 Tajpu C-l por vidi la tutan diagramon vertikale centrigita sur la 76 ekrano. 77 78La literoj estas elektitaj la� la koncernaj anglaj vortoj: P el 79"previous", N el "next", B el "backward" kaj F el "forward". Tiuj 80estas la bazaj ordonoj por movi la kursoron, kaj vi uzos ilin �iam, do 81utilas al vi lerni ilin nune. 82 83>> Uzu C-n kelkfoje por mallevi la kursoron al �i tiu linio. 84 85>> Uzu C-f por avanci en la linion kaj sekve C-p por movi supren. 86 Atentu kion C-p faras kiam la kursoro estas meze de la linio. 87 88�iu teksta linio fini�as per novlinia signo, kiu disigas �in disde la 89sekva linio. La lasta linio en via dosiero devus havi novlinion �e la 90fino (sed Emacs ne postulas �in). 91 92>> Provu uzi C-b �e linikomenco. �i devas movi al la fino de la 93 anta�a linio. Tio okazas �ar �i movas reen trans la novlinian 94 signon. 95 96C-f povas movi trans novlinion analogie kiel C-b 97 98>> Uzu C-b por vidi kie estas la kursoro. 99 Poste uzu C-f kelkfoje por reveni �e la linifinon. 100 Poste faru unu C-f pli por transiri en la sekvantan linion. 101 102Kiam vi pasas trans la supron a� malsupron de la ekrano, la teksto 103transranda �ovi�as sur la ekranon. Tio estas nomata "rulumado". �i 104ebligas movi la kursoron al specifita loko en la teksto sen perdi �in 105(la kursoron) de sur la ekrano. 106 107>> Provu uzi C-n por movi la kursoron de sur la malsupro de la ekrano, 108 kaj vidu kio okazas. 109 110Se movado per signoj estas tro malrapida, movi�u per vortoj. M-f 111(Meta-f) movas je unu vorto posten kaj M-b movas je unu vorto reen. 112 113>> Tajpu kelkfoje M-f kaj M-b. 114 115Kiam vi estas meze de vorto, M-f movas al la fino de la vorto. Kiam 116vi estas en intervorta spaco, M-f movas al la fino de la sekva vorto. 117M-b faras analogie en la mala direkto. 118 119>> Tajpu M-f kaj M-b kelkfoje, intermiksante kun C-f kaj C-b, por vidi 120 la efikon de M-f kaj M-b el diversaj lokoj ene kaj inter vortoj. 121 122Rimarku la analogion inter C-f kaj C-b unuflanke, kaj M-f kaj M-b 123aliflanke. Tre ofte Meta-signoj servas por funkcioj rilataj al unuoj 124difinitaj lingve (vortoj, frazoj, alineoj), dum la stiraj C-signoj 125funkcias sur elementaj unuoj sendependaj de la enhavo (signopozicioj, 126linioj, ktp.). 127 128Tiu analogio validas anka� por linioj kaj frazoj: C-a kaj C-e movas al 129la komenco a� fino de linio, kaj M-a kaj M-e movas al la komenco a� 130fino de frazo. 131 132>> Provu kelkajn C-a, poste kelkajn C-e. 133 Provu kelkajn M-a, poste kelkajn M-e. 134 135Observu kiel ripetaj C-a faras nenion pli ol unufoje, dum ripetaj M-a 136plu movas je unu frazo pluen. Kvankam la analogio ne estas plena, �iu 137ordono kondutas nature. 138 139La loko de la kursoro en la teksto estas nomata "punkto" (angle 140"point"). Alidire, la kursoro montras sur la ekrano kie "punkto" 141estas en la teksto. 142 143Jen resumo de simplaj ordono por movi la kursoron, inklude la ordonojn 144por movi�i per vortoj kaj frazoj: 145 146 C-f Movi�u sekven je unu signopozicio 147 C-b Movi�u reen je unu signopozicio 148 149 M-f Movi�u sekven je unu vorto 150 M-b Movi�u anta�en je unu vorto 151 152 C-n Movi�u en la malsuran linion 153 C-p Movi�u en la suran linion 154 155 C-a Movi�u al la linikomenco 156 C-e Movi�u al la linifino 157 158 M-a Movi�u al la komenco de la frazo 159 M-e Movi�u al la fino de la frazo 160 161>> Provu �iujn �i ordonojn, nun po kelkfoje por praktiki. Ili estas 162 la plej ofte uzataj ordonoj. 163 164Du aliaj kursormovaj ordonoj estas M-< (Meta Malpli-ol), kiu movas al 165la komenco de la tuta teksto, kaj M-> (Meta Pli-ol), kiu movas al la 166fino de la tuta teksto. 167 168�e la plejmulto de terminaloj, la "<" estas super la komo, do vi devas 169uzi la majuskligan klavon por tajpi �in. �e tiuj terminaloj vi anka� 170devas uzi la majuskligan klavon por tajpi M-<; sen la majuskliga klavo 171rezultus "M-," (Meta-komo). 172 173>> Provu tajpi M-< nune, por movi�i al la komenco de la lernilo. 174 Poste uzu C-v multfoje por reveni �i tien. 175 176>> Provu tajpi M-> nune, por movi�i al la fino de la lernilo. 177 Poste uzu M-v multfoje por reveni �i tien. 178 179Vi anka� povas movi la kursoron per la sagoklavoj, se via terminalo 180havas ilin. Ni tamen rekomendas ke vi lernu C-b, C-f, C-n kaj C-p pro 181tri kialoj. Unue, ili funkcias �e �ia terminalo. Due, kiam vi 182kutimi�os al Emakso, vi trovos ke tajpi tiujn stirsignojn estas pli 183rapida ol tajpi la sagoklavojn (�ar vi ne devas formovi viajn manojn 184de la normala tajpada pozicio). Trie, kiam vi kutimi�os uzi tiujn 185stirajn ordonojn, vi facile lernos uzi anka� aliajn kursormovajn 186ordonojn. 187 188La plejparto da Emaksaj ordonoj akceptas nombran argumenton; por la 189plejparto da ordonoj, �i funkcias kiel ripetilo. Por indiki al ordono 190la nombron de ripetoj, tajpu C-u kaj sekve la ciferojn anta� ol tajpi 191la ordonon. Se vi havas META-klavon (a� EDIT-, a� Alt-klavon), eblas 192anka� alia metodo por doni nombran argumenton: tajpu la ciferojn 193premtenante la META-klavon. Ni rekomendas lerni la metodon de C-u �ar 194�i funkcias �e �ia terminalo. La nombra argumento anka� estas nomata 195"prefiksa argumento", �ar la argumenton oni tajpas anta� la koncerna 196ordono. 197 198Ekzemple, C-u 8 C-f movas vin al la oka signo sekvanta. 199 200>> Uzu C-n a� C-p kun nombra argumento por movi la kursoron en apudan 201 linion per sola ordono. 202 203La plejparto da ordonoj uzas la nombran argumenton kiel ripetilon, sed 204iuj ordonoj �in uzas alicele. Kelkaj ordonoj (tamen neniu el la 205lernitaj) uzas �in kiel indikilon -- la ekzisto de prefiksa argumento, 206sendepende de �ia valoro, igas la ordonon agi alimaniere. 207 208C-v kaj M-v estas alispeca escepto. Kiam vi donas al ili argumenton, 209ili rulumas la ekranon supren a� suben je tiom da linioj, anstata� je 210ekranplenoj. Ekzemple, C-u 8 C-v rulumas la ekranon je 8 linioj. 211 212>> Tajpu C-u 8 C-v nun. 213 214�i tio devis rulumi la ekranon je 8 linioj supren. Se vi deziras 215retrorulumi �in suben, vi povas doni argumenton al M-v. 216 217Se vi uzas Emakson sub grafika fenestrosistemo, ekz-e X11 a� 218MS-Windows, �i devas havi altan ortograman regionon nomatan rulumskalo 219�e la (mal)dekstra flanko de la Emaksa fenestro. Vi povas rulumi la 220tekston klakante per la muso en la rulumskalo. 221 222>> Provu premi la mezan butonon (de la muso) �e la supro de la 223 emfazata regiono interne de la rulumskalo. Tio devus rulumi la 224 tekston �is pozicio determinita per tio, kiom alte a� malalte vi 225 alklakis. 226 227>> Provu movi la muson supren kaj suben, tenante premita la mezan 228 musbutonon. Vi vidos ke la teksto rulumas supren kaj suben la� 229 tio, kiel vi movas la muson. 230 231 232* SE EMAKSO SVENIS 233------------------ 234 235Se Emakso �esis respondi al viaj ordonoj, vi povas sendan�ere �in 236malbloki tajpante C-g. Vi povas uzi C-g por haltigi ordonon kiu 237plenumi�as tro longe. 238 239Vi anka� povas uzi C-g por forigi nombran argumenton a� la komencon de 240ordono kiun vi ne deziras fini. 241 242>> Tajpu C-u 100 por fari nombran argumenton 100, sekve tajpu C-g. 243 Nun tajpu C-f. �i devas movi je nur unu signo, �ar vi forigis la 244 argumenton per C-g. 245 246Se vi erare tajpis <ESC> (la eskapklavon), vi povas vin malembarasi de 247�i per C-g. 248 249 250* MAL�ALTITAJ ORDONOJ 251--------------------- 252 253Iuj Emaksaj ordonoj estas mal�altitaj por ke komencantoj ne uzu ilin 254akcidente. 255 256Se vi tajpas iun el la mal�altitaj ordonoj, Emakso eligas mesa�on 257indikantan la tajpitan ordonon, kaj demandas �u vere vi volas uzi �in. 258 259Se vi intencas uzi la ordonon, tajpu spaceton responde al la demando. 260Normale, se vi ne deziras plenumi la mal�altitan ordonon, respondu per 261"n". 262 263>> Tajpu C-x C-l (kiu estas mal�altita ordono), kaj tajpu "n" responde 264 al la demando. 265 266 267* FENESTROJ 268----------- 269 270En Emakso vi povas havi plurajn fenestrojn montrantajn sian propran 271tekston. Ni klarigos poste kiel uzi plurajn fenestrojn. Sed nun ni 272klarigu kiel forigi nebezonatajn fenestrojn kaj reveni al la simpla 273unufenestra redaktado. Tio estas facila: 274 275 C-x 1 Unu fenestro (t.e., forigu �iujn aliajn fenestrojn) 276 277Tio estas STIR-x kaj poste la cifero 1. "C-x 1" pligrandigas la 278fenestron enhavantan la kursoron, tiel ke �i okupu la tutan ekranon. 279�i malaperigas �iujn aliajn fenestrojn. 280 281>> Movu la kursoron en �i tiun linion kaj tajpu C-u 0 C-l. 282>> Tajpu C-h k C-f. 283 Vidu kiel �i tiu fenestro malkreskas, dum nova fenestro aperas por 284 montri instrukcion pri la C-f ordono. 285 286>> Tajpu C-x 1 kaj vidu la instrukcian fenestron malaperi. 287 288Tiu ordono malsimilas la aliajn ordonojn kiujn vi lernis anta�e �ar �i 289konsistas el du signoj. �in komencas la signo STIR-x. Ekzistas tuta 290serio da ordonoj kiuj komenci�as per STIR-x; multaj el ili koncernas 291fenestrojn, dosierojn, bufrojn, kaj rilatajn aferojn. Tiuj ordonoj 292estas du, tri a� kvar signojn longaj. 293 294 295* EN�OVO KAJ FORVI�O 296-------------------- 297 298Se vi deziras en�ovi tekston, simple �in tajpu. Signojn kiujn oni 299povas vidi, ekzemple A, 7, *, ktp, Emakso traktas kiel tekston kaj 300enmetas tuj. Tajpu <Return> (la enigan klavon) por enigi linifinilon. 301 302Por forvi�i la �us tajpitan signon tajpu <Retrovi�u>. <Retrovi�u> 303estas tiu klavo de la klavaro, kiun oni anka� ekster Emakso normale 304uzas por forigi la �us tajpitan signon. Kutime �i estas granda klavo 305unu a� du vicojn super Return-klavo, kaj eble estas markita per 306"Delete", "Del" a� "Backspace". 307 308Se tiu klavo estas markita per "Backspace" (retropa�o), tiam �uste �in 309oni uzu por <Retrovi�u>. Se krome estas alia klavo, markita <Delete>, 310�i ne estas <Retrovi�u>. 311 312�enerale, <Retrovi�u> estas tiu klavo kiu forvi�as la signon tuj anta� 313la nuna kursorloko. 314 315>> Faru �i tion nun -- tajpu kelkajn signojn, poste forvi�u ilin 316 tajpante kelkajn <Retrovi�u>. Ne timu difekti �i tiun dosieron; vi 317 ne �an�os la originalan lernilon. �i tio estas nur ties labora 318 kopio por vi. 319 320Kiam linio da teksto i�as pli longa ol la ekrana linio, la teksta 321linio transiras sur la sekvan ekranan linion. Retroklino ("\") -- a�, 322en grafika fenestrosistemo, kurba sageto -- en la dekstra mar�eno 323indikas tian transiron. 324 325>> Enigu tekston �is �i atingos la dekstran mar�enon, kaj plu enigu. 326 Vi vidos transiron en la sekvan linion. 327 328>> Ripete <Retrovi�u> por remallongigi la tekstan linion �is la longo 329 de unu ekrana linio denove. La transiro malaperas. 330 331Vi povas forvi�i linifinan signon tiel same kiel iun ajn signon. 332Forvi�o de linifinilo inter du linioj kunigas ilin en unu linion. Se 333la rezulta kunigita linio estas pli longa ol la ekrana lar�o, �i 334aperos kun transiro. 335 336>> Movu la kursoron al la komenco de linio kaj tajpu <Retrovi�u>. La 337 linio kuni�os kun la �usa linio. 338 339>> Tajpu <Return> por reenigi la linifinilon kiun vi �us forvi�is. 340 341Memoru ke vi povas doni ripetilon al plejparto da Emaksaj ordonoj; tio 342koncernas anka� tekstajn signojn. Ripetilo �e teksta signo enigas �in 343plurfoje. 344 345>> Provu tion nun -- tajpu "C-u 8 *" por enigi "********". 346 347Vi lernis la plej fundamentan metodon por tajpi en Emakso kaj por 348korekti erarojn. Vi povas forvi�i per vortoj a� per linioj. Jen 349resumo de forvi�aj ordonoj: 350 351 <Retrovi�u> forvi�u la signon �us anta� la kursoro 352 C-d forvi�u la signon tuj post la kursoro 353 354 M-<Retrovi�u> for�etu la vorton �us anta� la kursoro 355 M-d for�etu la vorton tuj post la kursoro 356 357 C-k for�etu de la kursorloko �is la linifino 358 M-k for�etu de la kursorloko �is la frazfino 359 360Rimarku ke <Retrovi�u> kaj C-d rilate al M-<Retrovi�u> kaj M-d etendas 361la analogion komencitan de C-f kaj M-f (nu, <Retrovi�u> ne vere estas 362stirsigno, sed ni ne estu tro pedantaj). C-k kaj M-k iom similas al 363C-e kaj M-e, sed rilate al linioj anstata� frazoj. 364 365Vi anka� povas for�eti iun ajn parton de la bufro per unu senvaria 366metodo. Movi�u al unu ekstrema�o de tiu parto, kaj tajpu "C-@" (a� 367"C-SPC", "SPC" simbolas spaceton). Movi�u al la alia ekstrema�o, kaj 368tajpu C-w. Tio for�etas la tutan tekston inter la du lokoj. 369 370>> Movu la kursoron al la V �e la komenco de la anta�a alineo. 371>> Tajpu C-SPC. Emakso devas montri mesa�on: "Mark set" ("Markite") 372 �e la fundo de la ekrano. 373>> Movu la kursoron al la o en "ekstrema�o", en la dua linio de la 374 alineo. 375>> Tajpu C-w. Tio for�etos la tekston komenci�antan �e la V, kaj 376 fini�antan �us anta� la o. 377 378La diferenco inter "for�ETI" kaj "forVI�I" ion konsistas en tio, ke vi 379povas re-en�ovi "for�etitajn" a�ojn, sed ne "forvi�itajn" a�ojn. 380Re-en�ovo de for�etita teksto nomi�as "en�eto" (angle "yanking"). 381�enerale, la ordonoj por forigi multe da teksto �in "for�etas" (do, 382ili anka� ebligas �in "en�eti"); male, la ordonoj por forvi�i nur unu 383signon, a� nur blankajn liniojn kaj spacetojn, ne konservas la 384forigitan tekston (kaj oni ne povas �in en�eti). 385 386>> Movu la kursoron al la komenco de nemalplena linio. Poste tajpu 387 C-k por for�eti la tekston de tiu linio. 388>> Tajpu C-k duafoje. Vi vidos ke �i for�etas la linifinilon 389 sekvantan tiun linion. 390 391Rimarku ke unuopa C-k for�etas la enhavon de la linio, kaj dua C-k 392for�etas la linion mem kaj igas la postajn liniojn �ovi�i supren. C-k 393traktas nombran argumenton speciale: �i for�etas tiom da linioj KAJ 394ilian enhava�on. �i tio ne estas simpla ripetado. C-u 2 C-k for�etas 395du liniojn kaj iliajn linifinojn; tajpi C-k dufoje ne farus tion. 396 397Reenigi for�etitan tekston nomi�as "en�etado". Vi povas en�eti la 398for�etitan tekston a� en la saman lokon de kie �i estis for�etita, a� 399en alian lokon de la redaktata teksto, a� e� en alian dosieron. Vi 400povas en�eti la tekston kelkfoje por fari plurajn kopiojn de �i. 401 402Por repreni la laste for�etitan tekston kaj enigi �in tien kie la 403kursoro nune estas, tajpu "C-y" (de la angla vorto "yank"). 404 405>> Provu �in: tajpu C-y por en�eti la tekston. 406 407Atentu ke se vi tujsekve faras plurajn C-k, �iuj for�etata�oj 408konservi�as kune, por ke oni povu en�eti �iujn �i liniojn per unu C-y. 409 410>> Faru �i tion nun, tajpu C-k kelkfoje. 411 412Nun, por repreni tiun for�etitan tekston: 413 414>> Tajpu C-y. Poste movu la kursoron je kelkaj linioj suben kaj tajpu 415 C-y denove. Nun vi scias kiel kopii iom da teksto. 416 417Kion fari se vi, havante iom da teksto en�etota, for�etas ion alian? 418C-y en�etus la pli �usan for�eta�on. Sed la anta�a teksto ne estas 419perdita. Vi povas re-en�eti �in per la ordono M-y. Farinte C-y por 420en�eti la plej �usan for�eta�on, tajpu M-y por anstata�igi la 421en�etitan tekston per pli frua for�eta�o. Tajpadu M-y denove, kaj unu 422post la alia en�eti�os pli fruaj for�eta�oj. Trovinte la ser�atan 423pecon, vi ne bezonas fari ion por konservi �in. Simple da�rigu vian 424redaktadon, kaj lasu la en�etitan tekston tie kie �i estas. 425 426Se vi uzos M-y sufi�e da fojoj, vi revenos al la komenca loko (la plej 427�usa for�eta�o). 428 429>> For�etu linion, movi�u ien, for�etu alian linion. 430 Poste uzu C-y por en�eti reen la duan for�etitan linion. 431 Poste uzu M-y kaj la unua for�etita linio anstata�igos �in. 432 Uzu M-y plue kaj rigardu kion vi akiras. Da�rigu �is la reapero de 433 la dua for�etita linio, kaj poste de kelkaj pli. Se vi deziras, vi 434 povas doni al M-y pozitivajn kaj negativajn argumentojn. 435 436 437* MALFARADO 438----------- 439 440Se vi �an�is la tekston, kaj sekve decidas ke tio estis eraro, vi 441povas malfari la �an�on per la "malfaru"-ordono, C-x u (de la angla 442"undo"). 443 444Normale, C-x u malfaras la �an�ojn faritajn per unu ordono; se vi 445tujsekve ripetas la ordonon C-x u kelkfoje, �iu ripeto malfaras unu 446plian ordonon. 447 448Sed estas du esceptoj: ordonoj kiuj ne �an�as la tekston ne estas 449atentataj (tiuj inkludas kursormovajn kaj rulumadajn ordonojn), kaj 450memenigaj signoj kutime ari�as en grupojn po �is 20. (Tio malpliigas 451la tajpadojn de C-x u necesajn por malfari tekstenigon.) 452 453>> For�etu �i-linion per C-k, sekve tajpu C-x u kaj �i devas reaperi. 454 455C-_ estas alternativa malfara ordono; �i funkcias same kiel C-x u, sed 456�i estas pli facila por plurfoja tajpado sinsekva. La malavanta�o de 457C-_ estas ke iuj klavaroj malhavas evidentan metodon por tajpi �in. 458Tial ni provizas anka� C-x u. �e iu klavaroj vi povas ricevi C-_ 459tajpante / dum vi premtenas STIR-klavon. 460 461Nombra argumento �e C-_ a� C-x u agas kiel ripetilo. 462 463Vi povas malfari forvi�on de teksto egale bone kiel vi povas malfari 464for�eton de teksto. La diferenco inter forvi�o kaj for�eto koncernas 465la eblon en�eti per C-y; �i ne ekzistas por malfaro. 466 467 468* DOSIEROJ 469----------- 470 471Por persistigi la redaktatan tekston, necesas meti �in en dosieron. 472Alie, �i pereos kiam via Emaksa procezo fini�os. Por meti vian 473tekston en dosieron, necesas "trovi" la dosieron anta� ol enigi la 474tekston. (Tio anka� estas nomata "viziti" la dosieron; angle "find, 475visit a file".) 476 477Trovi dosieron signifas ke vi igas la enhavon de la dosiero atingebla 478per Emakso. Plurrilate, �i estas kvaza� vi redaktus la dosieron mem. 479Tamen, la �an�oj kiujn vi faras per Emakso ne persisti�as �is kiam vi 480"konservos" (angle "save") la dosieron. Vi povas konservi la dosieron 481por ne lasi duon�an�itan dosieron �e la sistemo kiam vi ne deziras 482tion. E� kiam vi konservas, Emakso lasas la originalan dosieron sub 483�an�ita nomo por la eventualo ke vi poste decidos ke viaj �an�oj estis 484eraraj. 485 486Se vi rigardos apud la fundon de la ekrano vi vidos linion kiun 487komencas kaj finas strekoj; komence "--:-- TUTORIAL.eo" a� io simila. 488Tiu parto de la ekrano normale montras la nomon de la vizitata 489dosiero. �uste nun, vi vizitas dosieron nomatan "TUTORIAL.eo" kiu 490estas via propra kopio de la Emaksa lernilo. Kiam vi trovas dosieron 491per Emakso, la nomo de tiu dosiero aperas �e tiu sama loko. 492 493Unu aparta�o de la dosiertrova ordono estas, ke vi devas indiki kiun 494dosiernomon vi deziras. Ni diras ke la ordono "legas argumenton de la 495terminalo" (�i-okaze la argumento estas la dosiernomo). Post kiam vi 496tajpis la ordonon 497 498 C-x C-f Trovu dosieron 499 500Emakso petas ke vi tajpu la dosiernomon. La dosiernomo kiun vi tajpas 501aperas sur la plej malsupra linio de la ekrano. Tiu linio estas 502nomata "la bufreto" (angle "minibuffer") kiam �i estas uzata por tia 503speco de enigado. Vi povas uzi ordinarajn Emaksajn redaktajn ordonojn 504por redakti la dosiernomon. 505 506Dum vi enigas la dosiernomon (a� iun ajn bufretan enigon), vi povas 507aboli la ordonon per C-g. 508 509>> Tajpu C-x C-f, kaj sekve C-g. �i tio abolas la bufreton, kaj anka� 510 abolas la ordonon "C-x C-f" kiu uzis la bufreton. Do vi ne trovis 511 dosieron. 512 513Fininte enigi la dosiernomon, tajpu <Return>. Tiam eklaboros la 514ordono C-x C-f, kaj trovos la dosieron kiun vi elektis. La bufreto 515malaperos kiam la C-x C-f ordono fini�os. 516 517Post eta tempo la enhavo de la dosiero aperas sur la ekrano, kaj vi 518povas redakti la enhavon. Kiam vi deziras persistigi viajn �an�ojn, 519tajpu la ordonon 520 521 C-x C-s konServu (angle "save") la dosieron 522 523Tio kopias la tekston el interne de Emakso en la dosieron. �e la unua 524konservado, Emakso renomas la originalan dosieron per nova nomo por ke 525�i ne perdi�u. La nova nomo estas farata per aldono de "~" al la fino 526de la originala dosiernomo. 527 528Fininte la konservadon, Emakso montras la nomon de la dosiero 529skribita. Konservu sufi�e ofte, por ne perdi multe da laboro se la 530sistemo paneos. 531 532>> Tajpu C-x C-s, por konservi vian kopion de la lernilo. 533 Emakso devas montri la mesa�on "Wrote ...TUTORIAL.eo" (Skribis 534 ...TUTORIAL.eo) �e la fundo de la ekrano. 535 536NOTO: Sur iuj sistemoj, C-x C-s senmovigas la ekranon kaj vi vidos 537nenian pluan eligon de Emakso. Tio indikas ke operaciuma "trajto" 538nomata "fluregulado" (angle "flow control") interkaptis la ordonon C-s 539kaj ne lasas �in trapasi al Emakso. Por revivigi la ekranon, tajpu 540C-q. Poste rigardu la sekcion nomatan "Spontaneous Entry to 541Incremental Search" en la Emaksa manlibro por konsilo kion fari pri �i 542tiu "trajto". 543 544Vi povas trovi ekzistantan dosieron, por vidigi a� redakti �in. Vi 545anka� povas trovi dosieron kiu ankora� ne ekzistas. �i tio estas la 546maniero por krei dosieron per Emakso: trovu la dosieron, komence 547malplenan, kaj sekve ekenigu la tekston por la dosiero. Kiam vi petos 548"konservi" la dosieron, Emakso vere kreos la dosieron kun la teksto 549kiun vi enigis. De tiam vi povos opinii ke vi redaktas jam 550ekzistantan dosieron. 551 552 553* BUFROJ 554-------- 555 556Se vi trovas duan dosieron per C-x C-f, la unua dosiero restas interne 557de Emakso. Vi povas reiri al �i retrovante �in denove per C-x C-f. 558Tio ebligas al vi meti plurajn dosierojn en Emakson. 559 560>> Kreu dosieron nomatan "umo" tajpante "C-x C-f umo <Return>". 561 Poste enigu iom da teksto, redaktu �in, kaj konservu "umo"n 562 tajpante "C-x C-s". 563 Fine, tajpu "C-x C-f TUTORIAL.eo <Return>" por reveni al la 564 lernilo. 565 566Emakso tenas la tekston de �iu dosiero en objekto nomata "bufro". 567Trovo de dosiero kreas novan bufron interne de Emakso. Por vidi 568liston de la bufroj kiuj nune ekzistas en via Emakso-procezo, tajpu 569 570 C-x C-b Listigu bufrojn 571 572>> Provu C-x C-b nun. 573 574Vi vidas, ke �iu bufro havas nomon, kaj ke �i anka� eble havas 575dosiernomon por la dosiero kies enhavon �i tenas. �IU teksto kiun vi 576vidas en Emaksa fenestro estas �iam parto de iu bufro. 577 578>> Tajpu C-x 1 por forigi la liston de bufroj. 579 580Se vi havas plurajn bufrojn, je �iu momento nur nur unu el ili estas 581"la kuranta": tiu, kiun vi redaktas. Se vi volas redakti alian 582bufron, vi bezonas "transiri" en �in. Se la celata bufro respondas al 583dosiero, vi povas transiri per vizito al �i: C-x C-f ... Sed estas 584pli facila metodo: uzi la ordonon "C-x b", donante al �i la nomon de 585la celata bufro. 586 587>> Tajpu "C-x b umo <Return>" por transiri en la bufron "umo", 588 entenantan la tekston de la dosiero "umo". 589 Poste tajpu "C-x b TUTORIAL.eo <Return>" por reveni en la lernilon. 590 591Plej ofte, la bufronomo estas egala al la nomo de �ia dosiero (sen la 592dosiera parto). Tamen, ne �iam tio estas vera. La listo de bufroj 593farita per "C-x C-b" �iam vidigas al vi la nomojn de �iuj bufroj. 594 595�IU teksto kiun vi vidas en Emaksa fenestro estas �iam parto de iu 596bufro. Tamen iuj bufroj ne respondas al dosieroj. Ekzemple, la bufro 597nomata "*Buffer List*" (Listo de Bufroj) ne havas dosieron. �i estas 598la bufro enhavanta la liston de bufroj faritaj per la ordono C-x C-b. 599Anka� la bufro "*Messages*" respondas al neniu dosiero; �i entenas la 600mesa�ojn aperintajn en la funda linio dum la Emaksa seanco. 601 602>> Tajpu "C-x b *Messages* <Return>" por vidigi la bufron de mesa�oj. 603 Poste tajpu "C-x b TUTORIAL.eo <Return>" por reveni en la lernilon. 604 605Se vi �an�as la tekston de unu dosiero, kaj sekve trovas alian 606dosieron, �i tio ne konservas la unuan dosieron. �iaj �an�oj restas 607interne de Emakso, en la bufro de tiu dosiero. La kreado a� redaktado 608de la bufro de la dua dosiero ne efikas la bufron de la unua dosiero. 609�i tio estas utilega, sed �i anka� signifas ke vi bezonas oportunan 610metodon por konservi la bufron de la unua dosiero. Estas �ena devi 611revenadi en �in per C-x C-f nur por konservi �in per C-x C-s. Tial ni 612havas 613 614 C-x s Konservu iom da bufroj. 615 616C-x s demandas vin pri �iu �an�ita bufro kiun vi ne konservis. �i 617demandas vin, pri �iu tia bufro, �u konservi la bufron. 618 619>> Enigu linion da teksto, kaj sekve tajpu C-x s. 620 Emakso devas demandi vin �u �i konservu la bufron "TUTORIAL.eo". 621 Jesu tajpante "y" (de la angla "yes"). 622 623 624* ETENDI LA ORDONARON 625--------------------- 626 627Ekzistas multege pli da Emaksaj ordonoj ol eblas meti sur �iuj el la 628stiraj kaj meta-aj signoj. Emakso solvas tiun problemon per la 629X-ordonoj (de la angla eXtend, "etendo"). Estas du specoj da ili: 630 631 C-x Signa etendo. Sekvata de unu signo. 632 M-x Nomhava ordona etendo. Sekvata de plena nomo. 633 634�i tiuj estas la ordonoj ja utilaj, sed malpli oftaj ol la ordonoj 635kiujn vi jam lernis. Vi jam vidis du el ili: la dosierajn ordonojn 636C-x C-f por "trovi" kaj C-x C-s por "konservi". Alia ekzemplo estas 637la ordono por fini Emaksan seancon -- la ordono C-x C-c. (Ne timu 638perdi faritajn �an�ojn; C-x C-c proponas konservi �iun �an�itan 639dosieron anta� ol �esigi Emakson.) 640 641C-z estas la ordono por eliri Emakso *provizore* -- tiel ke vi povas 642reveni en la saman Emaksan seancon poste. 643 644Sur sistemoj kiuj permesas �in, C-z "provizore �esigas" Emakson; t.e. 645�i revenas en la �elon sed ne detruas Emakson. Je la plej komunaj 646�eloj, vi povas reaktivigi Emakson per la ordono "fg" (de la angla 647"foreground") a� per "%emacs". 648 649Sur sistemoj kiuj ne permesas provizoran �esigon, C-z kreas sub-�elon 650sub Emakso por doni al vi �ancon lan�i aliajn programojn kaj reiri al 651Emakso poste; �i ne vere "eliras" el Emakso. �i-okaze, la �ela ordono 652"exit" (eliru) estas la kutima maniero reiri al Emakso de la sub-�elo. 653 654La ordonon C-x C-c uzu por adia�i. �i estas anka� la ordono uzenda 655por eliri Emakson lan�itan per retpo�ta programo a� alia simila 656utila�o, �ar tiuj eble ne scias kiel trakti provizoran �esigon de 657Emakso. Tamen, ordinare, se vi ne estas tuj adia�onta, preferindas 658provizore �esigi Emakson per C-z anstata� eliri Emakson. 659 660Ekzistas multe da ordonoj C-x. Jen listo de tiuj kiujn vi jam konas: 661 662 C-x C-f Trovu dosieron. 663 C-x C-s Konservu dosieron. 664 C-x C-b Listigu bufrojn. 665 C-x C-c �esigu Emakson. 666 C-x 1 Forigu �iujn fenestrojn krom unu. 667 C-x u Malfaru. 668 669Nomhavajn etenditajn ordonojn oni uzas e� malpli ofte, a� uzas ilin 670nur en kelkaj re�imoj. Ekzemplo estas la ordono "replace-string" 671(anstata�igu-�enon), kiu anstata�igas unu �enon je alia tutbufre. 672Kiam vi tajpas M-x, Emakso demandas de vi �e la fundo de la ekrano la 673nomon de la ordono; �i-okaze, "replace-string". Simple tajpu 674"repl s<TAB>" kaj Emakso kompletigos la nomon. Finu la ordonnomon 675per <Return>. 676 677La ordono replace-string postulas du argumentojn -- la anstata�igOTan 678kaj la anstata�igONTan �enojn. �iun argumenton finu per <Return>. 679 680>> Movu la kursoron al la blanka linio du liniojn sub �i tiu. 681 Poste tajpu "M-x repl s<Return>linio<Return>peco<Return>". 682 683 Rimarku kiel tiu �i linio �an�i�is: vi anstata�igis la vorton 684 l-i-n-i-o per "peco" kie ajn �i aperis, de post la komenca loko de 685 la kursoro. 686 687 688* A�TOMATA KONSERVADO 689--------------------- 690 691Kiam vi faris �an�ojn en dosiero, sed ankora� ne konservis ilin, ili 692povus perdi�i se via komputilo paneos. Por protekti vin de tio, 693Emakso periode "a�tokonservas" �iujn dosierojn kiun vi redaktas. La 694nomo de a�tokonservita dosiero havas la signon "#" komence kaj fine; 695ekzemple, se via dosiero estas nomata "hello.c", �ia a�tokonservita 696dosiero nomi�os "#hello.c#". Kiam vi konservos la dosieron 697normalmaniere, Emakso malkreos �ian a�tokonservitan dosieron. 698 699Por reakiri vian a�tokonservitajn redakta�ojn post paneo, 700normalmaniere "trovu" la dosieron (per la nomo de la dosiero kiun vi 701redaktis, ne per la nomo de la a�tokonservita dosiero) kaj poste tajpu 702"yes<Return>" por konfirmi ke vi volas uzi la a�tomate konservitan 703datumon. 704 705 706* E�A AREO 707---------- 708 709Se vi tajpas plursignan ordonon malrapide, Emakso montras �in al vi �e 710la fundo de la ekrano en areo nomata la "e�a areo". La e�a areo 711enhavas la plej malsupran linion de la ekrano. 712 713 714* RE�IMLINIO 715------------- 716 717La linio tuj super la e�a areo estas nomata la "re�imlinio". La 718re�imlinio montras ion similan al �i tio: 719 720--:** TUTORIAL.eo 63% L749 (Fundamental)----------------------- 721 722Tiu linio donas al vi utilan informon pri la stato de Emakso kaj la 723redaktata teksto. 724 725Vi jam scias kion signifas la dosiernomo -- �i estas la dosiero kiun 726vi trovis. -NN%-- montras vian nunan lokon en la teksto; �i signifas 727ke NN elcentoj de la teksto estas supren de la supro de la ekrano. Se 728la supro de la dosiero estas sur la ekrano, �i montras --Top-- 729anstata� -- 0%--. Se la malsupro de la teksto estas sur la ekrano, �i 730montras --Bot--. Se vi rigardas tekston tiom malgrandan ke �iom da �i 731aperas en la ekrano, la re�imlinio montras --All--. 732 733La L kun ciferoj indikas la pozicion alimaniere: ili indikas la 734kurantan lininumeron de "punkto". 735 736La steloj �e la komenco signifas ke vi �an�is la tekston. Anta� la 737�an�oj, kiam vi ekvizitas a� konservis dosieron, en tiu parto de la 738re�imlinio estas neniaj steloj, nur strekoj. 739 740La enkrampa parto de la re�imlinio montras al vi kiujn redaktadajn 741re�imojn vi uzas. La defa�lta re�imo estas "Fundamental" (fundamenta) 742kiun vi uzas nun. �i estas ekzemplo pri "�efre�imo". 743 744Emakso havas multajn diversajn re�imojn. Iuj el ili estas por redakti 745diversajn lingvojn kaja� specojn de teksto, ekzemple Lisp-re�imo, 746Teksta-re�imo, ktp. �iam unu kaj nur unu �efre�imo estas aktiva, kaj 747�ia nomo �iam aperas en la re�imlinio �uste kie "Fundamental" estas 748nun. 749 750�iu �efre�imo igas iujn ordonojn agi malsame. Ekzemple, estas ordonoj 751por krei komentojn en programo, kaj �ar �iu programlingvo havas 752malsaman ideon pri tio, kiel komento aspektu, �iu �efre�imo devas 753enigi komentojn malsame. �iu �efre�imo estas la nomo de etenda 754ordono, per kiu vi povas �alti tiun re�imon. Ekzemple, 755"M-x fundamental-mode" estas ordono por �alti la Fundamentan re�imon. 756 757Se vi redaktos tekston (esperantan, anglan ktp), ekzemple �i tiun 758dosieron, al vi eble konvenos Teksta-re�imo. 759 760>> Tajpu M-x text-mode<Return>. 761 762Ne maltrankvili�u, la Emaksaj ordonoj kiujn vi jam lernis malmulte 763�an�i�as. Sed vi povas observi ke M-f kaj M-b nun traktas apostrofojn 764kial parton de vortoj. Anta�e, en Fundamenta re�imo, M-f kaj M-b 765traktis apostrofojn kiel vortajn disigilojn. 766 767�efre�imoj kutime faras tiajn subtilajn �an�ojn: la plejmulto da 768ordonoj faras "la saman taskon" en �iu �efre�imo, sed ili funkcias 769iomete malsame. 770 771Por vidi dokumentaron pri via nuna �efre�imo, tajpu C-h m. 772 773>> Per kelkaj C-u C-v loku �i tiun linion �e la supro de la ekrano. 774>> Tajpu C-h m, por vidi kiel la Teksta re�imo diferencas disde la 775 Fundamenta re�imo. 776>> Tajpu C-x 1 por forigi la dokumentaron for de la ekrano. 777 778�efre�imojn oni nomas �efaj �ar ekzistas anka� "kromre�imoj". 779Kromre�imoj ne estas alternativoj kontra� la �efre�imoj, nur negravaj 780modifoj al ili. �iun kromre�imon oni povas �alti a� mal�alti, 781sendepende de �iuj aliaj kromre�imoj, kaj sendepende de la �efre�imo. 782Do vi povas uzi neniom da kromre�imoj, a� unu kromre�imon, a� ian ajn 783kombina�on de kelkaj kromre�imoj. 784 785Unu utilega kromre�imo, precipe por redakti homlingvan tekston 786(esperantan, anglan ktp), estas la re�imo de A�tomata Linifaldo (Auto 787Fill mode). Kiam �i estas �altita, Emakso a�tomate rompas la linion 788inter vortoj �iufoje kiam la enigata tekstolinio i�as tro lar�a. 789 790Por �alti la re�imon de A�tomata Linifaldo tajpu 791"M-x auto fill mode<Return>". Kiam la re�imo estas �altita, vi povas 792mal�alti �in denove tajpante "M-x auto fill mode<Return>". Se la 793re�imo estas mal�altita, tiu ordono �altas �in, kaj se �i estas 794�altita, tiu ordono mal�altas �in. Ni diras ke la ordono "trans�altas 795la re�imon". 796 797>> Tajpu "M-x auto file mode<Return>". Poste enigi linion el "asdf ", 798 ripete, �is vi vidos �in dividita en du liniojn. Vi devas enigi 799 spacetojn inter "asdf", �ar la A�tomata Linifaldo rompas liniojn 800 nur �e spacetoj. 801 802Normale la mar�eno estas post 70 signoj, sed vi povas �an�i tion per 803la ordono C-x f. Vi devus doni la mar�enon kiu vi deziras por nombra 804argumento. 805 806>> Tajpu C-x f kun la argumento 20. (C-u 2 0 C-x f). 807 Tajpu ia tekston kaj rigardu kiel Emakso faldas liniojn po 20 808 signoj. Refiksu la mar�enon al 70 per C-x f. 809 810Se vi faras �an�ojn meze de alineo, la A�tomata Linifalda re�imo ne 811refaldas �in por vi. 812Por rearan�i la alineon, tajpu M-q (Meta-q) dum la kursoro estas 813interne de la alineo. 814 815>> Movu la kursoron en la anta�an alineon kaj tajpu M-q. 816 817 818* SER�ADO 819--------- 820 821Emakso povas ser�i aperojn de �enoj (tiuj estas aroj da apudaj signoj 822a� vortoj), a� anta�en tra la teksto, a� malanta�en. Ser�i �enon 823estas kursormova ordono; �i movas la kursoron al la sekvanta loko kie 824la �eno aperas. 825 826La Emaksa ser�a ordono diferencas de la ser�aj ordonoj de la plimulto 827da redaktiloj per tio, ke �i estas "dumtajpa". Tio signifas ke la 828ser�o okazas dum vi tajpas la �enon por priser�i. 829 830La ordono por komenci ser�on estas C-s por la ser�o anta�en, kaj C-r 831por la ser�o malanta�en. SED ATENDU! Ankora� ne provu ilin nun. 832 833Kiam vi tajpos C-s, vi vidos la �enon "I-search" aperi invite en la 834e�a areo. �i tio informas vin, ke Emakso estas en la dumtajpa ser�o, 835atendante ke vi tajpu la �enon kies aperon vi deziras trovi. <Return> 836finas ser�on. 837 838>> Nun tajpu C-s por komenci ser�on. MALRAPIDE, unuliterope, tajpu la 839 vorton "kursoro", pa�zante post �iu tajpita signo por vidi, kio 840 okazas al la kursoro. 841 Nun vi estas ser�inta por "kursoro", unufoje. 842>> Tajpu C-s denove, por ser�i la sekvan aperon de "kursoro". 843>> Nun tajpu <Backspace> kvarfoje kaj rigardu kiamaniere la kursoro 844 movi�as. 845>> Tajpu <Return> por fini la ser�on. 846 847�u vi vidis, kio okazis? Emakso, en dumtajpa ser�o, penas iri al la 848apero de la �eno kiun vi jam tajpis. Por iri al la sekvanta apero de 849"kursoro" nur tajpu C-s denove. Se nenia ajn apero ekzistas, Emakso 850pepas kaj informas vin ke la ser�o �i-foje "malsukcesis". Anka� C-g 851finus la ser�on. 852 853RIMARKU: �e iuj sistemoj, C-s senmovigas la ekranon kaj vi vidos ne 854plu da eligo de Emakso. �i tio indikas ke operaciuma "trajto" nomata 855"fluregulado" interkaptis la C-s kaj ne permesas al �i trapasi al 856Emakso. Por removebligi la ekranon, tajpu C-q. Konsultu la sekcion 857"Spontaneous Entry to Incremental Search" en la Emaksa manlibro por 858konsilo pri tio, kiel trakti �i tiun "trajton". 859 860Se, meze de dumtajpa ser�o, vi tajpos <Retrovi�u>, vi rimarkos ke la 861lasta signo en la ser�ata �eno forvi�i�as, kaj la ser�o retroiras al 862la �usa loko de la ser�o. Ekzemple, supozu ke vi tajpis "k", por 863ser�i la unuan aperon de "k". Nun se vi tajpus "u, la kursoro movi�us 864al la unua apero de "ku". Nun tajpu <Retrovi�u>. �i tio forigos la 865"u" de el la ser�ata �eno, kaj la kursoro movi�os reen al la unua 866apero de "k". 867 868Se, meze de dumtajpa ser�o, vi tajpos STIRan a� META-signon 869(esceptante kelkajn signojn, specialajn en la ser�o, ekzemple C-s kaj 870C-r), la ser�o i�os finita. 871 872La C-s komencas ser�on kiu celas iun ajn aperon de la ser�ata �eno 873POST la nuna kursorloko. Se vi deziras ser�i ion supre en la teksto, 874tajpu C-r anstata�e. �io dirita pri C-s validas pri C-r, krom ke la 875direkto de la ser�o estas inversa. 876 877 878* MULTAJ FENESTROJ 879------------------ 880 881Unu el la agrablaj trajtoj de Emakso estas ke vi povas havi plurajn 882fenestrojn sur la ekrano samtempe. 883 884>> Movu la kursoron al tiu �i linio kaj tajpu "C-u 0 C-l" (kun Stira 885 lo, ne Stira unu). 886 887>> Nun tajpu "C-x 2", kio fendos la ekranon en du fenestrojn. 888 Amba� fenestroj vidigas �i tiun lernilon. La kursoro restas en la 889 supra fenestro. 890 891>> Tajpu C-M-v por rulumi la malsupran fenestron 892 (Se vi ne havas veran Meta-klavon, tajpu Esc C-v.) 893 894>> Tajpu "C-x o" ("o" de la angla vorto "other", "alia") por movi la 895 kursoron en la malsupran fenestron. 896>> Uzu C-v kaj M-v en la malsupra fenestro por rulumi �in. 897 Da�rigu legi �i tiun instrukcion en la supra fenestro. 898 899>> Tajpu C-x o denove por movi la kursoron reen en la supran fenestron. 900 La kursoro en la supra fenestro estas �uste kie �i estis anta�e. 901 902Vi povas plu uzi C-x o por movi�i inter fenestroj. �iu fenestro havas 903sian propran kursorlokon, sed nur unu fenestro ja montras la kursoron. 904�iuj el la ordinaraj redaktaj ordonoj apartenas al la fenestro kiu 905enhavas la kursoron. Ni nomas tiun la "elektita fenestro". 906 907La ordono C-M-v estas utilega kiam vi redaktas tekston en unu fenestro 908kaj uzas la alian fenestron nur por konsulti. Tiel vi �iam povas havi 909la kursoron en la fenestro kie vi redaktas, kaj la�bezone rulumi tra 910la alia fenestro per C-M-v. 911 912C-M-v estas ekzemplo de STIR-META-signo. Se vi havas veran 913META-klavon, vi povas tajpi C-M-v premante amba� STIR kaj META, kaj 914tajpante v. Ne gravas, �u STIR a� META "venas unue," �ar ili amba� 915funkcias kiel modifiloj de la signo kiun vi tajpas. 916 917Se vi ne havas veran META-klavon, kaj uzas <ESC> anstata�e, la ordo 918gravas: vi devas tajpi <ESC> kaj poste C-v, �ar "C-ESC v" ne funkcias. 919Tiel estas �ar <ESC> estas ne modifilo, sed memstara signo. 920 921>> Tajpu "C-x 1" (en la supra fenestro) por forigi la malsupran 922 fenestron. 923 924(Se vi tajpus C-x 1 en la malsupra fenestro, tio forigus la supran. 925Pensu pri tiu ordono kiel "restigu nur unu fenestron -- la fenestron 926en kiu mi jam estas.") 927 928Ne estas nepra�o havi la saman bufron en amba� fenestroj. Se vi uzas 929"C-x C-f" por trovi dosieron en unu fenestro, la alia fenestro ne 930�an�i�as. Vi povas trovi dosieron sendepende en �iu fenestro. 931 932Jen alia maniero uzi du fenestrojn por montri du malsamajn aferojn: 933 934>> Tajpu "C-x 4 C-f", kaj sekve la nomon de unu el viaj dosieroj. 935 Finu per <Return>. Rimarku ke la elektita dosiero aperas en la 936 malsupra fenestro. Anka� la kursoro iras tien. 937 938>> Tajpu "C-x o" por retroiri en la supran fenestron, kaj "C-x 1" por 939 forigi la malsupran fenestron. 940 941 942* REKURSIAJ REDAKTAJ NIVELOJ 943---------------------------- 944 945Iam vi eniros ion nomatan "rekursia redakta nivelo". Tio estas 946indikata per ortaj krampoj en la re�imlinio, �irka� la rondaj krampoj 947de la nomo de la �efre�imo. Ekzemple, vi eble vidos [(Fundamental)] 948anstata� (Fundamental). 949 950Por eliri el la rekursia redakta nivelo, tajpu Esc Esc Esc. Tio estas 951universala "elira" ordono. Vi anka� povas uzi �in por forigi kromajn 952fenestrojn, a� por eliri el la bufreto. 953 954>> Tajpu "M-x" por eniri la bufreton; kaj poste tajpu "Esc Esc Esc" 955 por eliri. 956 957Oni ne povas uzi C-g por eliri el rekursia redakta nivelo. Tiel estas 958�ar C-g estas uzata por aboli ordonojn kaj argumentojn INTERNE DE la 959rekursia redakta nivelo. 960 961 962* KIEL AKIRI PLUAN HELPON 963------------------------- 964 965En �i tiu lernilo ni penis provizi nur tiom da informo, kiom necesas 966por ebligi al vi ekuzi Emakson. Emakso disponigas tiom da ebloj, ke 967oni ne povas prezenti �iom da ili �i tie. Tamen, vi eble dezirus 968lerni plu pri Emakso, �ar �i havas multajn aliajn utilajn trajtojn. 969Emakso provizas ordonojn por legi dokumenta�on pri Emaksaj ordonoj. 970�iuj el tiuj �i "helpaj" ordonoj komenci�as per la signo C-h, kiu 971estas nomata "la Help-signo". 972 973Por uzi la Helpajn ordonojn, tajpu la signon C-h, kaj sekve signon 974indikantan kian helpon vi deziras. Se vi estas vere perdita, tajpu 975C-h ? kaj Emakso montros al vi la specojn de helpo kiujn �i povas 976provizi. Se vi tajpis C-h kaj decidas ke vi ne deziras helpon, simple 977tajpu C-g por aboli �in. 978 979(En iuj lokoj oni �an�as la signifon de la signo C-h. Oni prefere ne 980faru tion por �iuj uzantoj, do vi rajtas plendi al la sistemestro. 981Dume, se C-h ne montras mesa�on pri helpo �e la fundo de la ekrano, 982provu tajpi la F1-klavon a� "M-x help <Return>" anstata�e.) 983 984La plej baza HELPA rimedo estas "C-h c". Tajpu C-h, la signon c, kaj 985ordonan signon a� sekvencon; sekve de tio Emakso montras koncizegan 986priskribon pri la ordono. 987 988>> Tajpu C-h c C-p. 989 En la e�a areo devas aperi proksimume tia mesa�o: 990 991 C-p runs the command previous-line 992 993�i tio diras al vi la "nomon de la funkcio". Funkciaj nomoj servas 994�efe por agordi kaj etendi Emakson. Sed �ar funkciaj nomoj estas 995elektitaj por indiki kion la ordono faras, ili anka� servas kiel 996koncizega priskribo -- sufi�a por rememorigi vin pri ordonoj kiujn vi 997jam lernis. 998 999Anka� la plursignaj ordonoj, ekzemple "C-x C-s" kaj "<ESC>v", estas 1000egale eblaj post C-h c. 1001 1002Por akiri pli da informo pri ordono, uzu C-h k anstata� C-h c. 1003 1004>> Tajpu C-h k C-p. 1005 1006�i tio montras la plenan priskribon de la funkcio, aldone al �ia nomo, 1007en Emaksa fenestro. Fininte legi la eliga�on, tajpu "C-x 1" por 1008forigi la helptekston. Ne nepras fari tion tuj. Vi povas redakti 1009konsultante la helptekston, kaj poste tajpi C-x 1. 1010 1011Jen iom da aliaj utilaj elektoj por C-h: 1012 1013 C-h f Priskribu funkcion. Vi tajpas la nomon de la funkcio. 1014 1015>> Provu tajpi C-h f previous-line<Return>. 1016 �i tio vidigas �iom da la informo kiun Emakso havas pri la funkcio 1017 efektiviganta la C-p ordonon. 1018 1019 C-h a Rilate al Ordono ("� propos"). Tajpu �losilvorton kaj 1020 Emakso listigos �iujn el la ordonoj kies nomoj enhavas 1021 tiun �losilvorton. Vi povas alvoki tiajn ordonoj per 1022 META-x. Por iom da ordonoj, Rilate al Ordono anka� 1023 listigos unu- a� dusignan sekvencon alvokantan la 1024 saman ordonon. 1025 1026>> Tajpu C-h a file<Return>. 1027 1028Sekve de �i tio vi vidos en aparta fenestro liston da �iuj M-x ordonoj 1029enhavantaj "file" en sia nomo. Vi vidos signajn ordonojn listigitaj 1030apud la respondaj ordonnomoj, ekzemple "C-x C-f" kaj "C-x C-w" apud 1031"find-file" kaj "write-file". 1032 1033>> Tajpu C-M-v por rulumi la helpfenestron. Faru �i tion kelkfoje. 1034>> Tajpu C-x 1 por forigi la helpfenestron. 1035 1036 C-h i Vidigu dialogan manlibron (t.n. "Info"). �i tiu 1037 ordono transportos vin en specialan bufron, nomatan 1038 "*info*", kie vi povos legi instrukciojn pri la 1039 paka�oj instalitaj en via sistemo. Ekzemple, tajpu 1040 "m emacs <Return>" por legi la manlibron pri Emakso. 1041 Se vi neniam anta�e uzis Info, tajpu "?", kaj Emakso 1042 gvidos vin tra la prezento de la ebloj de la informa 1043 re�imo. Finleginte �i tiun lernilon, uzu la 1044 Info-manlibron kiel vian �efan dokumenta�on. 1045 1046 1047* KROMAJ FUNKCIOJ 1048----------------- 1049 1050Pluajn informojn pri Emakso vi povas trovi foliumante ties manlibron, 1051�u paperan (libroforman) a� dialogan (en Info -- uzu la Help-menuon a� 1052tajpu "F10 h r"). Du funkcioj kiujn vi probable aparte aprezos estas 1053la kompletigo, �paranta tajpadon, kaj dired, faciliganta manipuladojn 1054dosierajn. 1055 1056Kompletigo estas rimedo por eviti redundan tajpadon. Ekzemple, se vi 1057volas transiri en la bufron *Messages*, sufi�as tajpi "C-x b *M<Tab>" 1058kaj Emakso kompletigos la bufronomon per tiom da signoj, kiom �i povos 1059determini surbaze de tio, kion vi jam tajpis. La kompletigo estas 1060priskribita en la Info-manlibro pri Emakso en la nodo "Completion". 1061 1062Dired ebligas al vi listigi dosierujon (kaj eventuale, ties 1063subdosierujojn), kaj movi�i en tiu listo vizitante, alinomante, 1064forigante kaj alimaniere manipulante la dosierojn. Dired estas 1065priskribita en la Info-manlibro pri Emakso en la nodo "Dired". 1066 1067La manlibro priskribas anka� multajn aliajn aparta�ojn de Emakso. 1068 1069 1070* FINO 1071------ 1072 1073Memoru, por definitive eliri el Emakso uzu C-x C-c. Por eliri en la 1074�elon provizore, tiel ke vi povu reveni en Emakson poste, uzu C-z. 1075 1076�i tiu lernilo estas farita kun la intenco esti komprenebla por �iu 1077nova uzanto, do se vi trovis ion ajn malklara, ne restu kulpigante vin 1078mem -- plendu! La adreso por la Esperanta Traduka Teamo estas 1079<translation-team-eo@lists.sourceforge.net>. 1080 1081 1082* KOPIADO 1083--------- 1084 1085�i tiu lernilo devenas el longa vico da Emaksaj instruaj dosieroj ekde 1086la dosiero verkita de Stuart Cracraft por la originala Emakso. 1087 1088�i tiu versio de la lernilo, same kiel GNU Emakso, estas metita sub 1089kopirajton, kaj venas kun permeso por disdoni kopiojn se certaj 1090kondi�oj estas observataj: 1091 1092 Copyright (C) 1985, 1999, 2001, 2002, 2005, 1093 2007 Free Software Foundation, Inc. 1094 1095 �i tiu dosiero estas parto de "GNU Emacs". 1096 1097 "GNU Emacs" estas libera programverko; vi povas �in pludistribui 1098 kaj/a� modifi je la kondi�oj de la GNUa �enerala Publika Permesilo, 1099 eldonita de "Free Software Foundation", la� la versio 2 de tiu 1100 Permesilo a�, se vi preferas, ajna posta versio. 1101 1102 Ni distribuas �i tiun programon esperante ke �i estos utila, tamen 1103 SEN IA AJN GARANTIO, i.a. sen la implica garantio pri 1104 SURMERKATIGEBLO a� TA�GECO POR IU KONKRETA CELO. Pliajn detalojn 1105 vidu en la GNUa �enerala Publika Permesilo. 1106 1107 Ekzemplero de la GNUa �enerala Publika Permesilo devas esti 1108 liverita al vi kun �i tiu programo; se vi �in ne ricevis, turnu vin 1109 al: Free Software Foundation, Inc., 51 Franklin Street, Fifth 1110 Floor, Boston, MA 02110-1301, USA. 1111 1112Bonvole legu la dosieron COPYING kaj sekve donu kopiojn de GNU Emakso 1113al viaj amikoj. Helpu ekstermi programaran obstrukcismon 1114("proprietigon") per uzado, verkado kaj kunhavigo de libera 1115programaro! 1116 1117�i tiun lernilon esperantigis D. Dale Gulledge; la tradukon reviziis 1118kaj kompletigis Sergio B. Pokrovskij. 1119 1120--- end of TUTORIAL.eo --- 1121 1122;;; Local Variables: 1123;;; coding: latin-3 1124;;; End: 1125 1126;; arch-tag: ee436ebb-58b6-4102-9402-1e92c33966e9 1127